Jeden z najsłynniejszych i najbardziej zasłużonych rodów w dziejach Polski. Ich korzenie sięgają co najmniej trzech wieków wstecz nim pojawiło się ich nazwisko. Z 1183 pochodzi pierwsza wzmianka o Sariuszach (spolszczona forma łac. sarius - szary) herbu Koźlerogi, wywodzących się z Szarzyna (ob. sieradzkie). Ich najsłynniejszym przedstawicielem był Florian Szary, który od Władysław Łokietka otrzymał nowy herb Jelita. Od jego syna Żegoty wywodzą się Łaźnińscy. Jeden z nich (jego prawnuk) Tomasz z Łaźnina przeniósł się w te strony i zamieszkał w Zamościu (ob. Stary Zamość). Jego synowie zaczęli się pisać Zamoyskimi, dając początek dwom liniom Zamoyskich.
Od starszego Floriana pochodzi linia "starsza" - "hetmańska" (w 6 pokoleniu wygasła). Młodszy Maciej dał początek linii "młodszej" pozostającej z razu w cieniu, lecz lepiej rozrosłej i od niego pochodzą wszyscy żyjący dzisiaj na świecie Zamoyscy, a od jego wnuka Stanisława - linia "węgierska".
Pierwszym senatorem (kasztelan chełmski) w rodzie został Stanisław Zamoyski "pan na Skokówce". Jego syn to najsłynniejszy z rodu - Jan Zamoyski, założyciel Zamościa. Najbardziej znanych Zamoyskich znajdujemy wśród ordynatów. Było 3 kanclerzy wlk. koronnych, 2 podkanclerzych, hetman, podskarbi oraz 15 wojewodów, 5 kasztelanów i 4 biskupów o tym nazwisku. 30 I 1780 otrzymali od Austriaków dziedziczny tytuł hrabiowski, od 1824 także w Królestwie Polskim. Rodzina uległa rozkrzewieniu, w związku z licznym potomstwem Stanisława Kostki Zamoyskiego. Powstały gałęzie rodu nie związane z Zamościem - na Jadowie, na Kozłówce, na Wysocku, na Kórniku, na Włodawie i Różance, na Podzamczu i Magnuszewie, a wyszli z nich m.in. generał powstańczy, poeta, który osiadł w Londynie i zmienił nazwisko na Grey (szary!), rzeźbiarz, historyk, właściciel Zakopanego. Potomków Stanisława Kostki los rzucił do Wielkiej Brytanii, USA, Kanady, Płd. Afryki, Brazylii, Francji. Wg danych ostatniego ordynata w 1997 żyło 23 członkiń i 13 członków rodziny Zamoyskich.
Najmłodszym przedstawicielem linii ordynackiej jest syn Marcina - Andrzej, którego dzieli od Floriana Szarego 19 pokoleń (przyjmując, że posiada 1/2 krwi ojca, 1/4 dziadka, itd., to płynie w nim jedna półmilionowa część krwi Floriana Szarego). Do poł. XVII w. znani byli również Zamoyscy herbu Grzymała i Poraj.
21-24 VI 2012 odbył się w Zamościu z okazji setnej rocznicy urodzin i 10 rocznicy śmierci Jana Zamoyskiego Zjazd Rodziny Zamoyskich. Na zaproszenie Marcina Zamoyskiego przybyło ok. 200 osób, w tym spokrewnionych Sapiehów, Czetwertyńskich, Tarnowskich, m.in. z USA, Kanady, Szwecji, Hiszpanii, Kenii, była nawet Japonka.


 * Najbardziej znane rody szlacheckie (wg liczby stron na których są wzmiankowani w Polska jej dzieje i kultura... 1927): Czartoryscy, Potoccy, ZAMOYSCY, Radziwiłłowie, Krasińscy, Lubomirscy, Sapiehowie, Braniccy, Sobiescy, Rzewuscy.