W 1803 w "Dzienniku Ekonomicznym Zamoyskim" ukazał się artykuł o wynalazku jego redaktora Wojciecha Gutkowskiego - Nowa machina pociężna do młócenia zboża. Dwaj wynalazcy związani byli z Zamościem podczas oblężenia w 1831 - Józef Puternicki i Antoni Krauz (osobne hasła). W tym czasie trzeci, Jędrzej Węgłowski (osobne hasło), pracował tu nad kolejnym wynalazkiem. W 1931 do Zamościa zawitała objazdowa wystawa wynalazków i nowości prezentowana przez 2 tygodnie od 10.00 do 10.00 wieczorem w "Stylowym". W 1937 na Targach Poznańskich zademonstrował swój wynalazek - przyrząd do liczenia na paskach - Aleksander Kormański.
W 1965 powstał w Zamościu pierwszy w wojew. lubelskim Klub Techniki i Wynalazczości (przewodniczący inż Kazimierz Rycaj z Zakł. Mięsnych). Pracownicy PKS J. Marmurowski, R. Kołodziejczyk i Z. Dudek skonstruowali urządzenie do mechanicznego wyładowywania buraków - nagroda ministra (1965). W Zakładach Mięsnych patent otrzymali pracownicy za skrobak do tusz wieprzowych i wyłącznik zanikowy. Pracownicy Zakładu Energetycznego (osobne hasło) dr Ryszard Rabiega, Mirosław Praczuk i Marek Tęcza skonstruowali w 1986 słynny podgrzewacz słoneczny (3 mkw, 150 l), po pewnym czasie Urząd Patentowy oznajmił jednak, że już od kilku lat wytwarzano go w ZSRR. Małe serie podgrzewacza zainstalowano m.in. we własnych ośrodkach nad jez. Białym i w Krasnobrodzie  (1 m kw. Kolektora od wiosny do jesieni oszczędzał 0,5 t węgla).
Wynalazek Adama Kryłowicza (fizyk, UMCS), we współpracy z Januszem Usidusem, Czesławem Wawrzykiem, Aleksandrem Flisem i Markiem Wołochem z ZE to generator wytwarzający prąd poprzez zamianę energii cieplnej w elektryczną, pracujący bez części ruchomych (patent w 1986, model zbudowano na Politechnice Lubelskiej w 1989). Zgłoszone w Zamościu sprzęgło jednokierunkowe okazało sie już ...produkowane.
Na pocz. l. 90.  zapaleńcy z ZE, inżynierowie po Politechnice Lubelskiej (nazywano ich śmiałkami XXI wieku) pracowali nad turbiną gazową do prod. energii. Mimo zaangażowania, długich, kosztownych prób, jesienią 1993 zaprzestano badań - nie udało się jej zbudować (w zakładzie  nazwano to dziecinadą, zapaleńcom nie udostępniono jednak prac naukowych związanych z tym tematem).
A. Kryłowicz, Kazimierz Chrzanowski i J. Usidus opracowali proj. elektrociepłowni biometanowej z buraków pastewnych i innych (chroni go Europejski Urząd Patentowy w Monachium - zgłosił Wsch. KTiR, właściciel patentu), zrealizowany w Łaszczowie (moc 360 kV). Ponadto opatentowano pompę wyporową do maszyn rolniczych (A. Kryłowicz), materiał kompozytowy na końcówki kabli, zacisków, złączek elektr. (A. Kryłowicz, J. Usidus, Cz. Wawrzyk, Z. Ratajewicz). W 1999 A. Kryłowicz, J. Usidus, K. Chrzanowski, z Zamościa oraz  Z. Ratajewicz z Lublina opublikowali w Urzędzie Patentowym wynalazek: Sposób modyfikowania fragmentu rośliny i modyfikowany fragment rośliny.
Potencjalny wynalazca mógł zgłosić się do powstałego w 1975 Wojew. Klubu Techniki i Racjonalizacji, od 1999 Wschodniego KTiR. Przewodniczącym klubu nieprzerwanie 25 lat był Zbigniew Porębski. Do 2000 zgłoszono 20 tys. projektów wynalazczych, a do wyróżniających się wynalazców  i racjonalizatorów, obok Kryłowicza, należał Karol Radwański, a zasłużonymi działaczami byli Jan Dybała i Zdzisław Staszczuk, późniejszy prezes.
Autorem kilku patentów jest Ryszard Rabiega, m.in. energooszczędnego roweru o napędzie dźwigniowym nowego typu.
W 2023 w krajowym konkursie "Architekt Innowacji" wygrali uczniowie "elektruka" Sebastian Popielewski i Szymon Turek (nauczyciel Grzegorz Swatowski) - elektryczny trójkołowiec, a II m. wspólnie uczniowie z "rolniczaka" (wyorywacz do pędów truskawek i samojezdna ścinarka do fasoli).


!!! P. Krupa leci na Księżyc - Fantastyczny pomysł "wynalazcy". Redakcja otrzymała  pismo podpisane przez Edwarda Krupę z Zamościa. Upraszam o poinformowanie  Rządu Swego Kraju, dziennikarzy i umieszczenie w prasie. Wynalazek idealnego samolotu jest marzeniem ludzkości, cywilizacji i pokoju. Przedstawiam tutaj 2 polskie pomysły. Może omyłkowe, a może nową erę niosą kudzkości. Upraszam o ścisłe zbadanie. Samolot stratosferyczny  i międzyplanetarny:
Bez płaszczyzn nośnych, śmig, o sterach wewnątrz motorowych wznosi się i ląduje pionowo. Szybkość 1 - 10 tys. km/godz. Najdalszy  punkt ziemi za półtorej godziny, koszty komunikacyjne niezwykle małe.
Zasada: 99% ta sama co w szybowcach. Działa bezwładność sztucznego potężnego pędu powietrza. A więc odwrotność zasady działania zwykłych samolotów. Dalej następuje fantastyczny opis dwóch typów samolotów, z  których pierwszy ma działać na zasadzie ciśnień odśrodkowych, drugi przy pomocy "wiru obwodowego, który unosi samolot". Jak widać rozwój lotnictwa i coraz to nowe ulepszenia spędzają sen z oczu różnym wynalazcom, którzy chcą zdystansować pod tym względem dotychczasowych konstruktorów i wynaleźć taki samolot, który mógłby sobie swobodnie krążyć między planetami.
Jak wynika z treści listu p. Krupy, chce on oddać swój wynalazek na usługi całej ludzkości. Miejmy nadzieję, że niedługo Liga Narodów zajmie się problemem kolonizacji księżyca, na który tak łatwo będzie można się dostać przy pomocy samolotu typu "Krupa-Zamość 38" (Głos Lubelski" z 11 II 1938, nr 11 s. 5)
!!! W 1953 w spółdzielni "Rozwój" pracownik Rybicki ogłosił wynalazek - podeszwy z odpadów.
!!! Jeden z interesantów WKTiR zwrócił się o 100 mln stzł na opracowany system zapewniający 100% wygraną w toto. Poradzono mu, że zamiast starań o środki mógłby po prostu wypełnić kupon.
 !!!
Jeden z zamościan zaproponował np. prezerwatywę wielopłaszczową (wielowarstwowa prezerwatywa Reinoldsa, miała dawać 200% ochrony przed chorobą AIDS), lusterka wsteczne w okularach do jazdy rowerem, wykorzystanie przeterminowanych maści dermatologicznych do konserwacji obuwia, perpetuum mobile (kilka blach, części starego zegara). Żaden z tych pomysłów nawet nie został przesłany do Urzędu Patentowego.