Pochodzi z Majdanu Górnego k. Tomaszowa, był 5-ty z sześciorga rodzeństwa, matura w tomaszowskim liceum (1958), Ukończył teologię na KUL (1964), tego roku został księdzem, był wikariuszem w Garbowie. Później w 1973-75 studiował również w Papieskim Instytucie w Rzymie (archeologia chrześcijańska). W 1973 został doktorem, w 1979 dr habilitowanym (praca dotyczyła starożytnego chrześcijaństwa afrykańskiego), a w 2000 później profesorem (tytuł i stanowisko). Od 1972 pracował na KUL, pełnił godność prorektora (1983-84) i rektora (1988-89, nie przyjął wyboru na następną kadencję), od 1981 kierownik Katedry Historii Kościoła w Starożytności, prodziekan Wydziału teologii. W 1976-79 prefekt, następnie przez 5 lat wicedyrektor WSD. W 1984 został biskupem pomocniczym lubelskim (biskupstwo tytularne Liberalia). 23 III 1992 został biskupem zamojsko-lubaczowskim, organizatorem tej nowej diecezji. Był konsultorem Papieskiej Komisji ds. Dóbr Kulturalnych Kościoła (w 1995 powołany jako pierwszy Polak), przewodniczącym Komisji Episkopatu ds. Sztuki Kościelnej. Przygotował historyczną wizytę papieża w Zamościu.
Jest m.in. autorem dwu dzieł poświęconych chrześcijaństwu w starożytności (1983, 1999) i kilkudziesięciu prac naukowych. Ukazały się też wybory pism i przemówień (2000, 2002, łącznie 960 s.). W 1990 został wiceprezydentem Fundacji Rozwoju Ziemi Zamojskiej. Na własną prośbę 5 VIII 2006 zwolniony z obowiązków administratora diecezji i został biskupem seniorem, zamieszkał w Biłgoraju. 9 VI 2006 na Jasnej Górze głosił kazanie podczas głównej mszy z ok. 50-lecia ślubów jasnogórskich. Autor książki Z dziejów kościoła. Ludzie i zdarzenia (2012, s. 416). Jako Jan Tadeusz Typek wydał powieści historycznych Kod Świętego Graala (2010), Cesarz Nieszczęśliwy (2011), Pielgrzym mocny nadzieją (2011) - razem ponad 1150 stron, oraz Exsultet Moniki  (2013).

 * We Włoszech, Niemczech, Hiszpanii, Anglii - w każdym z tych krajów używa tamtejszego języka.
 * O przyjęciu rezygnacji  ks. bpa poinformowano 5 VIII, oficjalne pismo z prośbą do Papieża wysłane w roku poprzednim 1 XII. W ostatnim wywiadzie powiedział - Ja ukończyłem swoją służbę. Tyle mówiono, że kupuję szpitale, pegeeery. Teraz widać, że ich nie mam, bo nie są mi one potrzebne. Do Zamościa 15 lat temu przyjechałem audi, a teraz do domu emeryta odwiezie mnie kanclerz. Nie potrzebuję już samochodu..
 * Ks. Biskup do Domu Księży Emerytów w Biłgoraju, gdzie zabrał książki, ma swój ogródek, zabrał trochę pamiątek, m.in. siarkę z Wezuwiusza, skałę i tomahawk z Gór Skalistych.
 * W wywiadach wracał często do do swoich ulubionych przylaszczek, a już szczególnie sobie tylko znanych i w sobie tylko znanym miejscu na Białej Górze przylaszczek różowych.