Zalążek spółdzielni powstał jesienią 1918 (jako Kooperatywa, następnie Zamojskie Stow. Spożywców), oficjalnie działalność rozpoczęła w I 1919 jako Robotnicze Stowarzyszenie Spoźywców "Robotnik" i od X 1922 Robotnicza Spółdzielnia Spożywców "Robotnik". Jej założycielami byli głównie miejscowi socjaliści (m.in. Ryszard Ostrowski, Stefan Sendłak, Piotr Bielecki, Stanisław Służewski, Edmund Nahajski, Józef Stasiewicz, Marian Przystojecki - osobne hasła), a kapitałem drobne halerze robotników. Sendłak w kilka tygodni zwerbował 1600 czł. wśród biednego elementu, których przyciągało, że towarów brakowało na rynku, a tu go gwarantowano. Wpisowe wynosiło koronę, udział członkowski 5 kor.
Pierwszy sklep mieścił się w domu Pfeffera w Rynku (kierował Rożek, potem Dawid Fidler, od 1923 Maria Malewicz). Później jeszcze bezpłatnie lokalu pod sklep użyczył Józef Stasiewicz - mieścił się przy ul. Bazyliańskiej w d. sklepie bractwa prawosławnego (tzw. "bracka Ławka"), następnie przeniesiony do mieszkania Przystojeckich w budynku straży pożarnej obok Bramy Lwowskiej. Kierował nim Jan Śmieszek (ekspedientka "Magdalena"). Hurtowy skład mieścił się w mieszkaniach Stasiewicza i Przystojeckiego. Sklep z prawdziwego zdarzenia powstał w Rynku Wielkim (wsch. pierzeja), od 1926 następny przy ul. Partyzantów), w 1924 mała ręczna piekarnia na Nowym Mieście (oficyna w domu Kaca - najpierw 50 kg, dobry towar), W 1921 3 sklepy uzupełniały 3 stragany z pieczywem, a w taborze trzymano 1 konia i 2 wozy. W 1928 otwarto nowoczesną (po wojnie następne, osobne hasło: Piekarnie spółdzielcze). W 1935 spółdzielnia miała 4 sklepy, hurtownię, piekarnię, 12 pracowników i 190 członków. W 1938 liczyła 215 czł. i 5387 zł kapitału.
W 1943 Niemcy w miejsce Spółdzielni utworzyli Konsumgenossenschaft wg innych opracowań 1 VI oddział przejęła SWG (364 prac. - Polacy i osadnicy niem., IX 1943). Piekarnia była oparciem dla konspiracyjnego ruchu oporu - "Podaj chleb". W VIII 1944 reaktywowana - 4 sklepy i piekarnia. W 1947 otwarto 7 sklep, a w 1949 kolejny, istniejący do dzisiaj sklep spożywczy (róg ul. Bazyliańskiej i Grodzkiej).
Od 29 V 1949 po połączeniu ze spółdzielniami kolejarzy (KSSK) i nauczycieli (Samopomoc Nauczycielska) oraz sklepami Spółdz. Zbytu Produktów Zwierzęcych i Przedsiębiorstwo Przem. Drzewnego, miała 22 sklepy (12 wielobranż., 1 tekstylny, 1 skórzany, 1 piekarniczy, 5 masarskich, 1 monopol.) i działała jako Powszechna Spółdzielnia Spożywców "Robotnik" (I-szy prezes Leopold Kołodziejczyk, czł. zarządu Roman Popielnicki i Zbigniew Bieńkowski), w 1967-82 jako Oddział WSS, od 1976 znowu pod nazwą "Robotnik", jednocześnie odgórnie spółdzielnie przejęły całość handlu spożywczego, zabierając im handel art. przemysłowymi. 1 I 1983 powraca PSS "Robotnik", gdy w 1987 zlikwidowano struktury wojewódzkie, proponując dobrowolne zrzeszenia w Spółdz. Osób Prawnych, zamojski PSS, jeden z nielicznych w kraju wybiera samodzielność i ...intensywnie rozwija się. Rozwój przyhamowała transformacja gospodarcza.
W 1968 obroty osiągnęły 197,8 mln zł. W l. 50. biuro mieściło się przy ul. Sienkiewicza 27, 1969-96 we własnym biurowcu (ul. Peowiaków 92), następnie przy ul. Kilińskiego 72/74 i ob. przy ul. Peowiaków.
Sklepy: 1950 - 31, 1960 - 46 (w tym 18 przemysłowych oraz 35 kiosków, 1963 - 48 sklepów i 37 kiosków, w tym spożywczych odpowiednio 28 i 17, 1964 - 47 sklepów i 32 kioski, 1965 - 46 sklepów i 33 kioski, 1966 - 46, w tym 3 SAM-y, 15 preselekcyjnych), 1968 - 26 spożywczych i 20 przemysłowych, 1970 - 25 spoż. i  23 przem., 23 kioski, 1972 - odpowiednio 42 i 22 oraz Dom Towarowy i 30 kiosków, 1979 - 41 i 7, oraz 20 kiosków. 1989 - 51, 1995 - 30 (w tym 7 "Luxów"), 2000 - 23 (w tym 7 "Luxów"), 2004 - 22 i 3 kioski, w tym 9 "luxów", przemysłowy i cukierniczy, 2007 - 23 o pow. 8 tys. m2, 2014 - 21 sklepów (w tym 2 w Tomaszowie),  2019 - 18 i 2 w Tomaszowie, pow. 8 tys. m2 z 14 tys. klientów dziennie oraz 4 piekarnie i ciastkarnia.
Inne: 1950 - 2 piekarnie, ciastkarnia, 2 gospody, 1960 - 4 piekarnie i 9 zakładów gastronom.), 1965 - 3 piekarnie, ciastkarnia, 11 zakł. gastronomicznych, 1966 - 4 restauracje, 3 bary, jadłodajnia, kawiarnia, 1968 - 2 piekarnie, ciastkarnia, 9 zakładów gastronom., 1979 - odpowiednio 3, 1 i 19, 1994 - 5 piekarni (ul. Sienkiewicza, Okrzei, Bohaterów MC, Śląska, Hrubieszowska), ciastkarnia, 5 pawilonów osiedlowych i 4 poradnie "Praktycznej Pani" (do 1990), ponadto Klub "Merkury", 2000 - 5 piekarni i ciastkarnia, 2007 - 4 piekarnie i ciastkarnia, 2009 - 22 sklepy, w tym 11 "Luxów", 3 kioski, 4 piekarnie i ciastkarnia. Do PSS należała cała gastronomia, pozbyto się jej na pocz. l. 90. jako nierentownej (1989 - 37 zakładów). Na przełomie l. 60 i 70 prowadzono działalność usługową, jak kursy foto, kroju, wypożyczalnie sprzętu, w 1979 m.in. szycie, dziewiarstwo, manicure, pedicure, repasacja pończoch, obciąganie guzików, pranie i prężenie firan, artystyczne cerowanie, zegarmistrzostwo, rymarstwo, magiel.
Członkowie: 1928 - 213, 1938 - 215, 1944 - 703, 1949 - 824, 1955 - 2344, 1960 - 3750, 1968 - 6454, 1970 - 6650, 1972 - 6823, 1979 - 8584, poł. l. 80. - ponad 10 tys., 1995 - 1601, 2004 - 1200, 2007 - 730. Zatrudnienie: 1944 - 29, 1949 - z pocz. roku 96, a z jego końcem 148, 1961 - 423 (252 kob.), 1986 - 1005, 1989 - 600, 1995 - 551 (75% kobiet), 2004 - 420, 2007 - 380, 2019 - 370 (w detalu 200).
Przez 50 lat pracowała Maria Nowakiewicz (przez wiele lat kierowała sklepem cukierniczym, ul. Staszica 31). Najdłużej funkcję prezesa pełnili Wacław Łojewski 1961-73 i Adam Siudak 1986-2004. Prezesi (1967-81 dyrektorzy): 1923-26 Dawid Fidler, 1926-32 Franciszek Kazanecki, 1932-34 Michał Nowacki, 1934-44 Władysław Kabat, 1944-45 Franciszek Kazanecki, 1945-46 Władysław Kabat, 1946-51 Leopold Kołodziejczyk, 1951-53 Władysław Juszczak, 1953 Śmietanko, 1954 Stefan Gębal, 1954-57 Marian Wajda, 1957-59 Karol Ryczkiewicz, 1959-61 Franciszek Szajowski, 1961 Bohdan Pomian, 1961-73  Wacław Łojewski, 1973-76 Jerzy Osoba, 1976-77 Bolesław Toczek, 1977-82 Emil Suwała, 1982-86 Jan Piskorski, 1986-2004 Adam Siudak, od 2004 Maria Wawrzaszek-Gruszka. W 2015 firma uhonorowana została Orłem Agrobiznesu (wśród 8 laureatów), a za 2017 Przedsiębiorstwo Fair Play (z wojew. 10). W 2019 w Rankingu "Społem" zajmuje I m. w województwie i XV w kraju (ok. 250 spółdzielni).

Sklepy PSS w l. 50-tych
spożywcze - ul. Kołłątaja 1, ul. Przybyszewskiego, ul. Zamenhofa, ul. Grodzka 14, Nowy Rynek 33, 4 i 17, ul. Stalina 4, 65 i 68, ul. Partyzantów 68, ul. Śląska 9, ul. Młyńska,
pieczywo - Rynek Wielki, ul. Grodzka 11,
mięsny - ul. Bazyliańska 4, ul. Staszica, ul. Stalina 27, ul. 1 Maja, Nowy Rynek 27, ul. Partyzantów 17 i 108,
nabiałowy -  ul. Zamenhofa,
warzywno-ogrodniczy - ul. 1 Maja 3, ul. Partyzantów, Nowy Rynek, ul. Stalina, Rynek Wielki,
cukierniczy - ul. Staszica 15 i 29,
skórzany - ul. Staszica 10,
tania jatka - ul. Zamenhofa 7,
monopolowy - Rynek Wielki 14,
gospod. domowego - ul. Kołłątaja 1,
odzieżowy - ul. 1 Maja 16,
papierniczy - ul. Grodzka 13,
galanteryjny - ul. Ormiańska 30.

 * Założyciele Spółdzielni: Ryszard Ostrowski, Stefan Sendłak, Piotr Bielecki, Stanisław Służewski, Edmund Nahajski, Józef Stasiewicz, Marian Przystojecki, Czesław Śmieszek, Antoni Łyp, Magda Pokora, Franciszek Pitak, J. Jednacz, Józef Barcicki, Gabriel Barcicki, Stanisław Iwankowski, Bolesław Kazanecki. Pierwszy społeczny zarząd - P. Bielecki, Władysław Górka, R. Ostrowski (księgowy), Mikołaj Machałek i S. Sendłak, Komisja rewizyjna - M. Przystojecki, A. Łyp, Aleksander Biały.
 * Pierwszy zarząd Spółdzielni (wg R. Ostrowskiego): Makary Jasiński, Jan Wawrzyniak, A. Łyp, P. Bielecki, Jan Jednacz, Dawid Fidler, M. Machałek, A. Biały, W. Górka, S. Służewski .
 * Handel w 1999:
 - "Lux" - nr 1 Piłsudskiego 2 (Krystyna Wiatrzyk), nr 5 Nowy Rynek (Teodozja Chrzan), nr 11 Traugutta 6 (Irena Śleboda), nr 16 Kilińskiego 23 (Stanisława Małecka), nr 25 Hrubieszowska 25 (Zofia Szabat), nr 30 Monte Cassino 6 (Bożena Błaszczuk), nr 34 Al. Wojska Polskiego 1 (Marianna Kasjaniuk),
 - ogólnospożywcze samoobsługowe - nr 2 Namysłowskiego 10, nr 9 Kilińskiego 74, nr 12 Hrubieszowska 14, nr 22 Lubelska 72, nr 24 Okrzei 31, nr 32 Królowej Jadwigi 10, nr 36 Nowy Rynek 14, nr 38 Peowiaków 94, nr 39 Lipska 28, nr 43 Bazyliańska 21,
 - ogólnospożywcze tradycyjne - nr 15 Rynek Solny, nr 40 Asnyka 34,
 - sklep cukierniczy - nr 14 Staszica 29,
 - sklepy rybne - nr 4 Reja 14, nr 7 Kilińskiego 68,
 - sklepy przemysłowe - SDH Peowiaków 94, nr 13 Kilińskiego 74.