Zapoczątkowany w XIII w. od przeniesionego z Nazaretu do Loreto we  Włoszech „świętego domku” i bardzo popularny w następnych wiekach. W 1633 do Loreto pielgrzymował Tomasz i Katarzyna Zamoyscy. W ufundowanym przez ordynata dla franciszkanów kościele, stanął w nawie głównej, jeden z kilkunastu w ówczesnej Rzeczypospolitej „domków loretańskich”. W 1683 został jednak rozebrany, a kult przeniesiony został na Przedmieście Lwowskie obok będącego pod ich opieką kościoła św. Krzyża. W 1671 wzmiankowano cudowny obraz MB Loretańskiej, do którego modlący się wiele łask odbierali, z bogatymi wotami, który miał ołtarzyk w kaplicy ordynackiej (w poł. XVIII w. już nie wymieniany). W 1714 powstała tam trzecia świątynia – kościółek p.w. Matki Bożej Loretańskiej, od drogi z kolumną i obrazem patronki za szkłem. W 2012 nad wschodnim frontonem Katedry (prezbiterium) umieszczono złocony medalion z wizerunkiem MB Loretańskiej.