W 1944 w Zamościu wydrukowano cztery pierwsze w Polsce po wyzwoleniu tomiki poetyckie (w kolejności Julian Przyboś, Adam Ważyk, Mieczysław Jastrun, Jerzy Putrament). W 1924-44 mieszkał tu i pracował Tadeusz Czajka, mający w dorobku 6 powieści. W powojennym Zamościu mieszkał Antoni Seroka (1911-1989), później wyjechał do Olsztyna, gdzie wydał 3 książki (m.in. związane z Zamojszczyzną Czarne cienie 1984). Po wojnie przez pewien czas związany z Zamościem był też Aleksander Jackiewicz - literat, felietonista i krytyk. Do Liceum Ekonomicznego chodziła autorka 24 powieści Janina Zającówna.
Z przerwą na studia przez ponad 20 lat mieszkał w Zamościu Zbigniew Kośmiński, dyrektor LSP, później Wydawnictwa Lubelskiego, literat lubelski, autor czterech powieści. W czasie pracy w Zamościu ukazały się jego 2 tomiki Meteory (1960) i Sercem i myślą (1966). Trzy tomiki wierszy opublikowała także jego żona Lidia, z domu Dyczkowska, w 1948-64 zamościanka. W 1963 PMRN ogłosiło konkurs na utwór o Zamościu (nadesłano 10), I m. zajął Z. Kośmiński utworem Słowo o Ziemi Zamojskiej, II. L. Kośmińska Na zamojskim rynku, III m. R. Rogowski Poemat odrodzony. W IX 1963 powstała, z namaszczeniem władz, efemeryczna jak się okaże Grupa Poetycka "Rotunda".
W 1977-85 działała Grupa "Zamoscie", a w 1986 powstał Klub Literacki, do 1993 wydając 4 antologie poetyckie. Członkiem grupy poetyckiej był ksiądz Krzysztof Guzowski, Zbigniew Dmitroca (1962), uczeń PLSP, obecnie znany literat lubelski, a także urodzona w podzamojskiej Wierzbie i ob. tam mieszkająca Teresa Malucha (1951) - tomik poetycki Okruchy (1988). Z tej samej miejscowości pochodziła Zofia Luchowska-Kuna, tomik Świerkowa droga (1987), potem następne. Najpełniej w tym czasie objawił się talent tworzącego poza grupą "Zamoście" Piotra Szewca, który swoje dzieciństwo spędził przy ul. Listopadowej - dzisiaj mieszka w Warszawie - prozaika, poety i krytyka literackiego.
We wszystkich 5 zbiorowych tomikach obu klubów znalazły się utwory Marii Duławskiej, od 1997 jedyny w Zamościu czł. ZLP, w 1975 debiutował prezes drugiego z klubów Krzysztof Konopa, a aktywnym członkiem obu klubów był poeta Andrzej J. Misiura. W 1997 przy Instytucie Sztuki Nowej "W Bramie" - Klub Autorów Niepokoju Twórczego (KANT). Od 2006 działa w Zamościu Klub Literacki "Akapit"., a od 2019 Klub Literacki "Tarabook".
7 tomików poetyckich ma dorobku nauczyciel Piotr Linek. Kolejni autorzy tomików poetyckich: Rajmund Duławski inżynier - debiutował Stanem skupienia (1990) i Wieczorne przymierza (1994), Maria Niklewicz - Wiersze (1986, wyd. w USA), Deszcz słów (1991), Jadwiga Bieluszko-Górska - Gorzkie migdały (1990), Antoni Władysław Różański, Jolanta Dumicz (1966) - Krople tęczy (1994), Tadeusz Grygiel - Bilet na powrót (1994), Renata Choroś - Na progu duszy (1994).
Ponadto tworzyła Izabela Chojnacka-Błaszczak (1924-1994) nauczycielka muzyki, tworzą: Barbara Dubiel, Eulalia Tomaszczuk (tomik Szept miasta), Stanisława Gorzkowska, Zofia Kasprzak, Barbara Zbyryt i Radosław Kuśmierczuk tomik Ten sam wiatr 1995). Wydano tomiki młodych autorów, Anny Garbaty, Mariusza Ostaszewskiego (1996) i Anety Kamińskiej (2000).
W 1994 wrócił z Rosji urodzony w Zamościu poeta Jan Sztern - wydał 5 tomów. Wyszły też tomiki poetyckie mieszkającego od niedawna w Zamościu Jacka Drogosza (1967) Wędrówka na Tir Na N-Og 1994, uczennicy PLSP Justyny Otrzonsek (1978) Dotykanie ciszy 1995 (wyd. krakowski ZLP, 2002 stypendium Prezydenta, w 2003 Jak Ikar, studentki KUL Beaty Brzozowskiej (1975) Cienie słowa 1995, zamościanki Romualdy Kowalickiej Podwórko 1997, miejscowego dziennikarza Leszka Wójtowicza Trzydzieści jeden 2001, księdza, który pracował niegdyś w Zamościu Krzysztofa Maksymowicza Wierszydła czyli z serca wzięte (1993), zamojskich poetek Anny Jawor Po pierwsze 2003 i Barbary Kotyły I kropla też 2006 oraz architekt Maria Gmyz - trzy tomiki.
Z Zamościa emigrował do Kanady i tam wydał w 1986 tomik Radosław Sarnicki. Mieszkała tu (Rynek Wielki 14/9) przez pewien czas poetka  Dorothy Lee Hansen (USA i Zamość). W 1993 na spotkaniu NKL swoje wiersze prezentował Jan Zamoyski.
W Zamościu odbyła się I Międzywojewódzka Sesja Literacka (1987), III Zamojskie Spotkania Literackie (1992), a w 1995 goszczono II Międzynarodowy (10 państw) Kongres Poetów. W 1993 w WDK miała miejsce impreza Pro wokacje  zorganizowana przez Bożenę Fornek, później wymyśliła doroczną "Ulicę poetycką" (2018 - XII-ta). W 1995 biblioteka ogłosiła I Wojew. Konkurs na Tomik Poezji. W 2005 odbył się wieczór autorów "Akcentu". 18 VII 1977 powstał oddział Tow. Literackiego im. A. Mickiewicza zrzeszającego nauczycieli polonistów (1977-89 prezes Stanisława Kuzdra z Hrubieszowa, 1978 - 30, 1983 - 37 czł., ul. Sienkiewicza 8). 9 II 1993 ukazał się nr 1  dodatku "Regionalna Kronika Literacka", redagowanego przez P. Linka, ukazywał się nieregularnie do 3 X 1995 (nr 11).
W Zamościu tworzy fraszkopisarz i aforysta Marian Karczmarczyk. Książkę w dorobku ma także red. Zdzisław Kazimierczuk - zbiór reportaży Pożegnanie taboru (1968). Przez 5 lat pracował w Zamościu inny dziennikarz Przemko Maria Grafczyński - wyszła wówczas jego powieść historyczna W służbie Cromwella (1980, II wyd. 1990).
Książki o charakterze wspomnieniowym posiadają w swoim dorobku inni zamościanie - Mikołaj Kunicki - Pamiętnik "Muchy" (1959 i 1967), Mieczysław Skiba (Wspomnienia... 1988), Irena Soszka (Byłam numerem... 1997), Teofil Lawgmin (m.in. Żołnierska droga i nauczycielski sukces) oraz Maria Matuszewska i Zygmunt Wierzchowiak (Pamiętniki...). W opracowaniu ks. Mieczysława Michalskiego wyszło kilka zbiorków modlitw, a autorem kilkuset wierszy jest ks. Jan Gawroński - ob. kapelan franciszkanek. W Zamościu mieszka poetka ludowa Alfreda Magdziak, której 2 zbiory wierszy ukazały się drukiem, w Majdanie Sitanieckim mieszkał emerytowany dziennikarz prasy "Paxu", wspomniany uprzednio Józef Majkut, a w Kalinowicach prof. AR Krystyna Chmiel tłumaczka angielskiej literatury popularnej dla 2 wydawnictw. W 2009 wyszła książeczka ilustrowana dla dzieci Jarosława Sieka z Zamościa (geodeta, informatyk) Gość z Zamościa, następnie Architekt Arkady i zamojskie wędrówki.
w 2010 czwórka zamościan wydała powieści: Anna Rychter z "Książnicy zamojskiej" - Żyjąca w Polsce i inne stany nieważkości, trochę sf., Bożena Gałczyńska-Szurek ze szkoły muzycznej Tajemnice greckiej Madonny - powieść sensacyjna, Monika Rebizant-Siwiło Singiel i Andrzej Wnuk Fun Club - kryminał.

 * 1949 – Komitet Obchodów Mickiewiczowskich – przewodniczący H. Skotnicki, z-ca S. Fudko, czł. Z. Branicki, H. Drezowska, W. Ukleja, M. Bojarczuk, F. Bachniak,
 * Fraszki polskie (2003) - 156 autorów, Z fraszką przez stulecia (2005) - ponad 300 autorów, takich jak Rej, Kochanowski, Mickiewicz, Norwid, Boy-Żeleński, Sztaudynger - w obu Karczmarczyk i Duławska z Zamościa.
 * W 2016 ukazał się zbiór opowiadań grozy Ze strachem w cztery oczy, których autorkami  są
zamojskie uczennice Agata Klimczuk (I LO), Klaudia Kowalska (III LO), Agnieszka Kopciowska (I LO) i Julia Diadia (Gimnazjum w Sitnie).