Naczelnik powstania w 1794. W 1792, udając się ze Lwowa do Krakowa,  bawił dziesięć dni (24 XI - 3 XII) w Zamościu.  Pierwszą noc spędził na przedmieściu w domu nr 88 przy Rynku Świętokrzyskim, następne na dworze ordynata. Cieszył się sympatią ordynatowej Konstancji, która przekazywała mu znaczące sumy na cel powstania (utrzymuje się, że mógł to być milion zł). Zamierzał poślubić nawet jej córkę Annę, której przypadł do gustu, a matka upatrywała w nim dobrą partię. Jak pisał ordynat - starszy, bez majątku, z mało znanej rodziny, ale my widzieliśmy w nim bohatera Polski.
Jego przyjacielem w ostatnich latach życia w Solurze (Szwajcaria) był Ksawery Zeltner emigrant z Zamościa, który złożył podpis na akcie śmierci, zajął się pogrzebem i wystawił mu czworogranny pomnik, a serce Kościuszki przekazał testamentem córce Emilii.
Do uroczystych obchodów doszło w 100 rocznicę śmierci, na czele obywatelskiego komitetu stanęła Maria Gołębiowska. Dwukrotnie zamierzano w Zamościu wystawić Kościuszce pomnik. W 1820 Stanisław Zamoyski w części północnej Nowego Rynku zamierzał wystawić czworoboczny obelisk z inskrypcją Obywatelowi obwodu zamoyskiego (pomnik podobnej treści stanął wcześniej w Janowie). W l. 20. powstał pomysł postawienia pomnika w parku.
Jego imię nosi ulica (od 1917), przed wojną Szkoła Rzemieślniczo-Przemysłowa, a po wojnie Zespół Szkół Mechanicznych i Szkoła Podstawowa nr 9. Podczas obchodów kościuszkowskich 24 III 1946 w Rynku Wielkim odczytano przysięgę Naczelnika. Jeszcze przed I wojną światową jeden z fotografów wśród dekoracji do portretów miał m.in. figurę Kościuszki. W Arsenale wystawiano w 1994 parę pistoletów skałkowych, które podarował mu G. Washington, a w 2005 pukiel włosów.

 * Kościuszko w drodze do Lwowa przyjmowany był - jak pisał młody ordynat - w Zamościu z całym możliwym entuzjazmem. Wyróżniał się charakterem, o pięknej duszy, odporny na złe doświadczenia. Był to człowiek szlachetny o zwyczajach i manierach bardzo bezpośrednich, usposobieniu wesołym i miłym.
 * Tłumaczenie łac. inskrypcji: Tadeusz Kościuszko / Mąż nieskalany najlepszy obywatel / dzielny wódz / który w chwilach nieszczęścia / Rzeczypospolitej /nie tracił nadziei / Obywatel obwodu zamoyskiego / urodzony w roku 1748 / w Kosowie / zmarł w Solurze w roku 1817 / Stanisław Hr. Zamoyski postawił / w roku 1820
 * We dworze w Niedzieliskach pod Zamościem zm. 1815 siostra Tadeusza Kościuszki Anna Estko, mieszkała w majątku u syna Stanisława Estki.