Poprzednikiem ZMP był Związek Walki Młodych - w I 1945 na terenie miasta 60 czł. (kier. H. Sidor). ZMP był organizacją młodzieżową wzorowaną na radzieckim Komsomole, będąca przybudówką PZPR. Miał olbrzymi wpływ na ówczesną rzeczywistość, zwłaszcza w szkołach. Pierwszym "czerwonym krawatem" w Zamościu był opisany w reportażu Janusza Roszki - Józef Mart, wychowanek domu dziecka, mając 15 lat wiceprzewodniczący ZP ZWM, a po zjednoczeniu przewodniczący miejscowego ZMP, następnie II sekretarzem KM PZPR (miał 17 lat, sfałszował ankietę dodając sobie dwa lata), później w Chełmie. Na czele Powiatowego Zarządu od 1948 stali kolejno: Stanisław Szewczuk, Aleksander Denis, Stanisław Kaczor, Bogdan Chrzanowski i Antoni Szymański, Zarządem Miejskim przez 5 lat kierowała Irena Mazur, następnie Danuta Sokół. W 1957 zastąpiony przez Związek Młodzieży Socjalistycznej.
* Ciemne oczy palące się w w szczupłej . małej twarzy o wystających lekko kościach policzkowych. Jeszcze w 1947 jako zetwuemowiec pojawił się na ulicy. Zbili mordę gówniarzowi, leżał w rynsztoku, oblany krwią, nikt go nie chciał podnieść. "Komunistyczne ścierwo" - powiadali. Wreszcie znaleźli go towarzysze z Komitetu: zajęli się nim. (z reportażu J. Roszki)
* W V 1949 do ZMP należeli uczniowie zamojskich szkół: liceum męskie - 95, liceum żeńskie - 35, liceum pedag. - 208, szkoła handlowa - 162, przemysłowa - 58, rolnicza - 47, zawodowa - 44, krawiecka - 24, plastyczna - 23
* W klasie maturalnej wywierano nacisk odnośnie przynależności do ZMP i w rezultacie do tego tworu zapisano nas hurtem, strasząc, że w innym wypadku nie dostaniemy się na studia. Były jednak chlubne wyjątki - tu wspomnę Ludwikę Ormińską (później lekarz anestezjolog), która kategorycznie odmówiła zapisania się. Przewodnicząca szkolnej organizacji ZMP Danuta Taraszkiewicz napisał jej w papierach taką opinię: cechuje ją wrogi stosunek do obecnej rzeczywistości, nie zasługuje na przyjęcie na wyższą uczelnię. W ten sposób zablokowano Luśce przez jakiś czas możliwość dostania się na medycynę. (W. Papierska Zeszyt pamięci zamościanki, 2015)