W latach 20. XIX w. mieszkał w Zamościu Żyd Jakub Eichenbaum, młody, utalentowany matematyk i poeta, który pozostawił poemat o grze w szachy Hahrof. 7 X 1911 powstał Klub Szachowy złożony głównie z Żydów (prezes Izaak Halpert lekarz). W XII 1925 powstało koło przy Resursie, które po miesiącu zorganizowało pierwsze nieoficjalne mistrzostwa miasta, wiadomo też że odbyły się w 1939. W l. 30-tych działał żydowski Klub Szachowy przy K.L. (?).
W 1945-50 działał Klub Szachowy (Koło Miłośników Gry Szachowej, Rynek Wielki 2), który już 6 V 1945 zorganizował pierwszy turniej (30 graczy, kl. A - 9). Prezesem Klubu, organizatorem życia szachowego był wówczas Marian Balicki. W l. 40. miejscowi zawodnicy nie mieli w województwie konkurencji. W 1949 pokonali reprezentację Lublina 4,5:1,5 i 5:1. Później występują jako "Ogniwo" (przy Urzędzie Skarbowym), następnie "Start". 8 X 1950 mecz towarzyski reprezentacji Drużyn Podokręgu Szachowego z Zamościa i repr. ZKS Ogniwo Warszawa zakończył się wynikiem 4:3, wygrali Wiszniewski, Szydłowski, Sempruch, Blaszke, przegrali Balicki (z Krulischem), Wąsek i Lenkiewicz. Byli też szachiści w KS "Unia-Sparta" przy Zakładzie Przem. Drzewnego.W 1956 mistrzostwa województwa odbyły się w Zamościu (7. Kozdra, 8. Sempruch, 10. Szydłowski).
W 1957 wśród 8 zespołów wojewódzkiej kl.A był "Start" Zamość. Na przełomie l. 50/60. zamojskie szachy zamierają. W poł. l. 60. powstają sekcje LZS PZGS (m.in. A. Wojtów, IV m. w finale krajowym "Złotej Wieży" 1970) i PDK (m.in. A. Kozdra, B. Pekosiński, J. Rybak) i jeszcze LZS POM. Później szachiści startują w "Hetmanie" - najlepszy w wojew. 1976, 1977 (z Wojtówem, Dziubą, Juszczykiem i biłgorajskim wsparciem nieudany dwumecz o wejście do II ligi z WDK Kielce). W 1978 najlepszy jest "Agros" (w czołówce wojewódzkiej do 1988), w 1982 "Gwardia" (w czołówce 1980-86).
W 1985 powstaje "Technik", który w 1990 wystąpił w Drużynowych Mistrzostwach Polski (I i II liga łącznie) z 15 pkt zajmując 33 m. (ostatnie). W 1994 "Technik" nieudanie walczył o II ligę z Kolejarzem Tomaszewski 2, Wojtów 1, Hoczyk 0,5) 1996, a w 1999 nieudanie w II lidze (ostatnie miejsce). Następuje wieloletni zastój po którym Zamość nie wrócił do rywalizacji drużynowej. która z czasem na najniższym szczeblu zanikła. W 2002 powstał Klub Szachowy OSiR, ob. Klub Szachowy "Twierdza Zamość" Współcześnie znanym popularyzatorem szachów jest Adam Czochra, założyciel obu tych klubów.
W finale indywidualnych Mistrzostw Polski tylko raz uczestniczył zamojski szachista - Balicki (1946 Sopot - ostatnie 22 m.), w półfinałach tenże Balicki 1947 - XV) oraz A. Wojtów (1971 - 13) i M. Kowalczyk (1985 - b.d.). Czołowym szachistą w dziejach miasta jest Adam Wojtów brązowy medalista mistrzostw Europy w grze korespondencyjnej (1995). Od 1996 w lubelskim klubie startuje zamościanin Marcin Dziuba od 2007 arcymistrz, uczestnik Mistrzostw Świata Juniorów (1995 - VI) i Europy (2000 - IV, 2001 - V), wielokrotny mistrz i wicemistrz Polski. Od lat szkoli młodzież Józef Rybak, który w swej karierze pokonał arcymistrza. W Zamościu przez ponad ćwierć wieku organizowany był Turniej o puchar im. Mariana Balickiego. W 1989-95 organizowany był, już o charakterze międzynarodowym, Festiwal Szachowy im. Hetmana Jana Zamoyskiego.
Z Zamościem na krótko związali się dwaj znani w Polsce szachiści Tadeusz Gniot i Marian Streifer. W 2014 w oparciu o kolekcję Andrzeja Czochry powstało Muzeum Szachowe (w Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej na Plantach, ob. Centrum Filmowym).
1947 | m | Sempruch | Kolbuszewski | Wiszniewski |
1948 | m | Skotnicki | Balicki | b.d. |
1951 | m | Balicki | Wiszniewski | Szydłowski |
1952 | p | Szydłowski | Słupski | Lenkiewicz |
1953 | p | Blaszke | Balicki | Wąsek |
1955 | m | Szydłowski | b.d. | b.d. |
1962 | p | Kozdra | Wojtów | Pekosiński |
1964 | p | Kozdra | Wojtów | Pekosiński |
1965 | p | Wojtów | Szydłowski | Pekosiński |
1966 | p | Wojtów | Kozdra | Szydłowski |
1967 | p | Kozdra | Wojtów | Pekosiński |
1968 | p | Kozdra | Pekosiński | Rybak |
1969 | p | Pekosiński | Kozdra | Wojtów |
1970 | p | Wojtów | Skotnicki | Szydłowski |
1971 | p | Szydłowski | Wojtów | Pekosiński |
1972 | p | Pekosiński | Szydłowski | Nalepa |
1973 | pm | Rybak | Wojtów | Szydłowski |
1974 | p | Pekosiński | Kozdra | Rybak |
1975 | pm | Dziuba | Kozdra | Rybak |
1976 | m | b.d. | Rybak | Pekosiński |
1977 | m | Jaworski | Rybak | Wojtów |
1980 | m | Kozdra | Bielak | Nalepa |
1982 | m | Kowalczyk | Żuk | Rybak |
1983 | m | Kozdra | Rybak | Buczek |
1984 | m | Kowalczyk | Kozdra | Krawczyk |
1985 | m | Kozdra | Jańczuk | Kowalczyk |
1992 | m | Rybak | Dziuba | Klimko |
Mistrzostwa Okręgu Zamojskiego
(pierwsi trzej zawodnicy z Zamościa)
1975 | I. Wojtów | III. Kozdra | IV. Dziuba |
1976 | I. Pekosiński | III. Wojtów | IV. Dziuba |
1977 | II. Rybak | III. Wojtów | IV. Kowalczyk |
1978 | I. Rybak | III. Nalepa | VI. Klimkiewicz |
1979 | II. Wojtów | - | - |
1980 | - | - | - |
1981 | III. Rybak | V. Kozdra | - |
1982 | V. Duda | VI. Rybak | |
1983 | II. Wojtów | III. Kozdra | VI. Buczek |
1984 | - | - | - |
1985 | I. Kowalczyk | III. Kozdra | IV. Rybak |
1986 | I. Wojtów | II. Kowalczyk | III. Rybak |
1987 | - | - | - |
1988 | VI. Hoczyk | - | - |
1989 | I. Szopka | V. Hoczyk | VI. Wojtów |
1990 | b.d. | b.d. | b.d. |
1991 | I. Wojtów | II. Kowalczyk | III. Dziuba |
1992 | I. Tomaszewski | II. Kowalczyk | III. Dziuba |
1993 | I. Hoczyk | II. Tomaszewski | III. Pałka |
1994 | I. Tomaszewski | II. Wojtów | III. Kowalczyk |
1995 | III. Tomaszewski | IV. Gorzkiewicz | V. Kiciński |
1996 | I. Kowalczyk | II. Wojtów | III. Gorzkiewicz |
1997 | I. M. Dziuba | II. Rybak | III. S. Dziuba |
* 1926 zorganizowało pierwsze nieoficjalne mistrzostwa miasta. Z grona 19 osób zwyciężył Turkientraub, któremu złoty medal wręczył dr Dulowski. Kolejne miejsca: Dyrlik, Wiszniewski, Podwiński, Kozłowski, Turkiewicz, Kuszłejko, Dulowski, drowa Kozłowska.
* 29 IV 1945 zawiązało się (do rej. 5 VI) Koło Miłośników Gry Szachowej pow. Zamojskiego, jego założycielami oprócz M. Balickiego, był Józef Serwin, Witold Wojnicz, Wacław Gontarz i Stefan Szydłowski (38 czł.), Rozpadło się 10 III 1950 (prezes M. Balicki, wiceprezes J. Serwin, sekretarz L. Sempruch).
* Rewanżowy mecz reprezentacji Zamościa i Lublina zakończył się (po 4,5:1,5 w Zamościu) powtórną porażką drużyny lubelskiej. Wynik 5:1 świadczy o lepszym przygotowaniu zamościan i skuteczniejszych staraniach utrzymania życia szachowego na należytym poziomie. Zamościanie wystąpili w składzie: Skotnicki, Balicki, Sempruch, Szydłowski, Blaszke, Lenkiewicz. przegrał jedynie Skotnicki (I szachownica). ("Sztandar Ludu" z 1949)
* Józef Rybak - Niegdyś było większe zainteresowanie szachowa rywalizacja. Częściej organizowano zawody. W parku miejskim niemal każdego dnia przy olbrzymiej szachownicy spotykała się młodzież i dorośli aby śledzić grę szachistów. ("Tyg. Zamojski", 1998)
* Jedne z nielicznych mistrzostw powiatu kobiet odbyły się w 1964, zwyc. Zuzanna Lenart, przed Jadwigą Mazurkiewicz i Marią Piskorz.
* W 2004 odbył się I-szy w Zamościu Hetmański Nocny Maraton Szachowy (22 zaw., sobota od 20.00 do 7.00 w niedzelę), w którym zwyc. Marek Kowalczyk.
* W 1986 odbyły się mistrzostwa Zamościa warcabach 100-polowych, zwyciężył Wiesław Duda z LZS Zarzecze Zamość.
* W 1990 podczas mistrzostw Polski dla "Technika" punkty zdobyli Mieczysław Ciszek (2285) 2/6 gier, Jacek Ilczuk (2235) 2,5/6, Ryszard Probola (2129) 2,5/6, Dariusz Krauze (2117) 2,5/6, Jacek Klimecki (2100) 2/4, Adam Wojtów (2096) 0,5/2, Elżbieta Probola (1973) 3/6.
* W 2004 odbył sę I Hetmański Nocny Maraton Szachowy (od 22.00 do 4.00, 22 zawodników) , wygrał Marek Kowalczyk.