W 1939 powstało Towarzystwo Ogrodu Działkowego (36 czł., ul. Staszica). W 1941 ogródki działkowe organizowała RGO PKO (400 o pow. 2-4 ary). W 1945 o ogrody działkowe na Karolówce apelowało PRZZ - przyznano PRZZ 5 ha, PUBP 5, PKMO 7 ha. W 1946-49 działało Tow. Ogrodu Działkowego w Zamościu (57 czł., głównie z elektrowni, prezes Eugeniusz Janisz, działali też S. Wiktorowicz, E. Ferensztajn).
TOD było prawdopodobnie równoznaczne z powstałym 28 V 1946 Zarządem Pracowniczych Ogródków Działkowych, które przejęło 300 działek (19 ha). Urządzono je na Karolówce (9,5 ha, ul. Śląska, na przeciw ul. Kopernika), Popówce (1957 - 15 ha, między ul. Lipską i Sienkiewicza) i Plantach (7 ha, otoczenie starej strzelnicy) - obydwa nie istnieją oraz 10 ha na wschód od drogi Zamość - Żdanów. Na czele zarządu POD stali m.in. Stanisław Różański, od 1970 Adam Fidecki. W 1950 wyznaczono na ogrody teren między ul. Szczebrzeską i Łabuńką oraz torami i Łabuńką w kierunku elektrowni.
W l. 50. założono najstarszy obecnie w mieście ogród "Kolejarz" (1970 - 3,5 ha). Ogrody znajdowały się wówczas w gestii Powiat. Rady Związków Zawodowych. W 1962 było 9 ogrodów o pow. 27,6 ha. Nowe ogrody o stałej już lokalizacji powstały l. 60., w 1963 przybyło 12 ha przy ul. Lipskiej.
W 1969 było 7 ogrodów działkowych o pow. 45 ha (m.in. "Plon", "Przyrzeczny", "Wspólnota", "Przyszłość"), w 1973 czynnych było 7 ogródków działkowych miejskich (36 ha, 649 działek) i 3 zakładowe (3 ha, 90 działek), w 1977 - 80 ha (1600 rodzin), 1983 - 104 ha. W 1977 na 20 ogrodów tylko 7 było ogrodzonych. W 1978 powstał największy ogród im. B. Leśmiana i uchodzący za najpiękniejszy ogród im. Sz. Szymonowicza (ul. Graniczna, w 1992 - XXIV m. w Polsce). W poł. l. 80 zlikwidowano ogród "Słoneczny Stok". Najstarszy "Promyk" w 1997 liczył 666 działek (2011 - 650, 2021 - 523, prezes Henryk Jaśkowski).
W 1997 w rywalizacji wojew. I m. - ogród im. Szymonowicza, III m. - ogród im. Leśmiana. Współcześnie 90% ogrodów znajduje się na południu miasta, większość posiada wodociągi, dojazdy. Połowa działkowców to emeryci. W 1970 na "Promyku" otwarto pawilon ogrodowy, popularne miejsce urządzania wesel. Sporo wolnych działek było przy Zamczysku - trudny dojazd odstraszał chętnych
W 2005 było w Zamościu 2200 działkowiczów (7 ogrodów), 2010 - ok. 2 tys. działek. Współcześnie działa 7 ogrodów działkowych, łącznie 2,5 tys. działek o pow. 129,5 ha, największy przy ul. Lipskiej (1300 działek), a większe przy ul. Granicznej, Altanowej, Szczebrzeskiej ("Relax"). PZD chce oddać miastu 12 ha ogrodu im. Cz. Miłosza, wolne działki też w ogrodzie im. B. Leśmiana czy na Promyku, natomiast w "Relax" czekało się na miejsce. Od lat obok ogrodu Szymonowicza i "Relaksu" wyróżniany jest "Złocień"
W IV 1977 powstał Wojew. Zarząd Polskiego Związku Działkowców, w 1982-98 prezesem była Janina Dziechciaruk (osobne hasło).W 2014 Rodzinny Ogród Działkowy "Zacisze" (150 osób, prezes Ryszard Kostrubiec) wystąpił ze struktur PZD. W 2023 trzecim w województwie pod względem wielkości był Rodzinny OD im. B. Leśmiana (42,5 ha, 700 działek, prezes Jan Serafin).
* Czł. założyciele TOD w 1947 - Stanisław Żerebiec, Józef Pawluk, Leon Wołgajew, Czesław Brykner, Bronisław Gorajewski, Helena Parol, Halina Uchniewska, Antoni Pazur, Edward Ferenstein, Antoni Ciurysek, Wacław Gantarz, Leon Łęcki, Witold Wojnicz, Józef Serwin, Eugeniusz Janisz.
* Ogrody 1977 - nr 1 (ul. Sienkiewicza) 4,8 ha, nr 2 (ul. Lipska) 5,3 ha, nr 3 (ul. Lipska) 8,4 ha, nr 4 (ul. Sienkiewicza) 1,8 ha, nr 5 (ul. Sienkiewicza) 3,1 ha, nr 6 (ul. Lipska) 11,9 ha, nr 7 (ul. H. Sawickiej) 1,4 oraz przyzakładowe TSWL 8 ha i PKP 3,6 ha.
* Ok. 2015 w okolicach ogrodu "Złocień" wykopano starą kulę armatnią.