Ur. w Zamościu, wg niektórych danych w 1715, w młodości naczytał się średniowiecznych filozofów żydowskich, odznaczał się bystrym i subtelnym umysłem. Był tu rabinem i uczył w jesziwie, ściągając na siebie u współwyznawców miano heretyka. Entuzjasta racjonalizmu Majmonidesa, samouk matematyk i astronom. Był autorem pierwszego dzieła z tego zakresu w kulturze polskich Żydów Necach Izrael (Wieczny Izrael v. Siła Izraela, Frankfurt 1741), którym objaśniał trudne miejsca w Talmudzie za pomocą geometrii i astronomii, za które wygnany został z gminy zamojskiej, ponieważ naukami ścisłymi profanował Torę i naruszył niektóre z kanonów talmudycznych, gdy za to właśnie połączenie głębokiej znajomości talmudu i nauk ścisłych cenili go uczeni żydowscy. Nienawiść ściągał też pisaniem o potrzebie szerzenia oświaty między Żydami. Znał tylko starohebrajski język.
Prowadził wędrowne życie, między Niemcami i Polską. Zamieszkał w Berlinie, u jednego z bankierów, więcej jednak w nędzy. Był nauczycielem matematyki słynnego filozofa Mendelsohna, późniejszego ideologa Oświecenia niemieckiego (dziadka autora Marsza weselnego), wywarł na niego wielki wpływ.
Ceniony był jako autor dzieł ale i komentarzy biblijnych, talmudycznych i egzegetycznych. Był wielkim matematykiem. Pozostawił też w rękopisie dzieło o geometrii i astronomii (z rysunkami), naukowe objaśnienia talmudycznych legend. Był pierwszym, który starał się wpoić Żydom zamiłowanie do nauk ścisłych. Zajmował się też poezją. W 1773 wyszło dzieło Nezed Hadema (Prawo pierwocin), szeroko krytykujące żydowskie wady, a także inne dzieło pośmiertnie Ozar Nechmad (1796). U schyłku życia stał się ponurym i melancholicznym starcem, zamieszkał w Brodach i zmarł w zapomnieniu.
Także jako: Jisroel ben Mojsze ha-Lejwi Zamość, we Wspomnieniach Pereca - Isroel Zamość
IZRAEL BEN MOSZE, Izrael Zamość (1700-1772) pionier żydowskiego oświecenia w Polsce, filozof
- Szczegóły
- Nadrzędna kategoria: Hasła alfabetycznie
- Kategoria: I
- Odsłon: 6838