Trójskrzydłowa kamienica między ulicami: Kościuszki (12), Kolegiacką (18) i Żeromskiego (13, d. 15). W 2 poł. XVIII w. stanął tu piętrowy 30-izbowy dom kolegiacki zw. "mansjonarią", później prywatny, kolejno Cywińskich, Szeptyckich i w 1927 za 9,5 tys. $ kupiony przez Stanisława Czerskiego, który w 1929-30 wzniósł obecny 2-piętrowy gmach z biurami, mieszkaniami, kawiarnią "Europejską", Bankiem Zjednoczonego Związku Ziemskiego, kancelariami adwokackimi (Zubowicz, Muszak), komornikiem, fotografem (Obst). Dom Czerskiego oficjalnie posługiwał się nazwą Dom Czynszowy Stanisława Czerskiego. Pierwsze mieszkania zajęto 1 XII 1929, mieszkał tam m.in. Zygfryd Krauze, Henryk Świątkowski, Feliks Wolski, Cecylia Kuncewicz, Irena Kuncewicz, Hieronim Muszak, Władysław Kabat, Józef Kintzel, Krystyn Freyberg, Mojżesz Cynberg, Naftal Margules, Adolf Banaś, Włodzimierz Szum, Bolesław Chmurzyński, a na pocz. wojny również. starosta niemiecki.
Od 1940 była tam siedziba Gestapo (najpierw zajęli tylko mieszkanie Kuncewicza). W utrzymywanym nadal biurze Czerskiego miał być piec, umożliwiający wmontowaną rurą podsłuch Gestapo. W piwnicach od ul. Żeromskiego mieścił się od pocz. 1940 areszt śledczy czyli tzw. bunkry zamojskie (8 cel). Częste były wypadki śmierci wskutek tortur. Masowo wysyłano stąd na śmierć. Z okna na II p. wyskoczył kmdt obw. AK kpt Wacław Stasiewicz "Bartosz" (Ucieczki). Na cmentarzu pochowano 50 ofiar gestapowskiej katowni.
Po wojnie ponurą tradycję tego miejsca kontynuowało NKWD i od 10 I 1945 Powiat. Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (do 1954, kamienicę wywłaszczono w 1950). W I i XII 1946 aresztowanych przetrzymywano (ponad 100) też w "Europejskiej", później stołówka "Konsumy". Następnie była tu komenda MO (powiat. do 1975, wojew. do 1979, rejonowa do 1983), następnie RUSW (do 1990). Formalnie na własność MO budynek przeszedł w 1962. W 1957 i 1974 remontowano elewacje. Mieści m.in. kancelarie adwokackie. W 1992 potomek fundatora zaproponował obiekt za 6 mln nzł na Kurię, wobec wysokich kosztów remontu odstąpiono od przejęcia.
W czasach współczesnych mieścił ciuchland (ul. Żeromskiego), salon meblowy, kwiaciarnię, firmę ochroniarską, ob. sklep "Palety" i kancelarie adwokackie. W 2020 otwarto wystawę "Ślady zbrodni. Historia kamienicy Czerskiego 1939-1956" (org. Muzeum).
* W gmachu Czerskiego przed wojną znajdowało się 13 mieszkań (5-pokojowe - dwa, 4-pokojowe - cztery, 3-pokojowe - cztery, 2-pokojowe - trzy), ponadto po trzy kawalerki i "stancje".
* W piwnicach zachowały się napisy więźniów z 1945-54, wiele z nazwiskami aresztowanych. Wcześniejsze z czasów gestapo zniszczono późniejszym zamalowaniem wapnem.
* Wg rejestru gruntów z poł. l. 90, gmach o pow. użytkowej 2,3 tys. m2, kubaturze 11 tys. m3, wyceniony był na 232.210 zł, w 6 równych częściach między Czerskich, w tym pięcioro dzieci Stanisława - Irenę, Marię, Jerzego, Kazimierza, względnie ich potomków, wszystkich zam. w Warszawie.
* 15 XI 1949 ukazało się obwieszczenie o postępowaniu uwłaszczeniowym nieruchomości Czerskiego Stanisława na rzecz PUBP.
* Mirosława Kowalska (prezes Wspólnoty Mieszkaniowej) - Wprowadzałam turystów do piwnic, również tych położonych najniżej tzw. karceru. Tam wchodzi się na klęczkach. Robi to niesamowite wrażenie. Do tego dochodzą napisy. Nikt z lokatorów nie śmiał odnawiać ścian, dlatego zostały. Do wystawy w 2020 udostępniono jedną z 9 cel, której są wyryte ręką więźniów napisy, kalendarz, nazwiska, są też oryginalne drzwi z zamkami i judaszami.
* Ogłoszenie z 19 VIII 1992 - Sprzedam kamienicę Czarskiego w Zamościu ul. Żeromskiego 13, powierzchnia użytkowa 2300 mkw, kubatura 11.000 m3. Pełnomocnik Bronisław M. Tomaszów L.