Inaczej "mons pietatis, wzgl. montes pietatis". Założony został 18 X 1601 przez Jana Zamoyskiego z funduszem 10 tys. zł., kolejnymi zapisami. m.in. Tomasza Dreznera (5 tys. zł), Marcina Zamoyskiego (2 tys.), drobniejszymi XVIII-wiecznymi darowiznami podniesiony do 80 tys. Był to bank zastawny tj. lombard (zastaw dwukrotnej wartości), nie więcej niż 100 zł i rok czasu. Pożyczkami udzielanymi na niższy od przyjętego procent (4-10%) wspierał podupadłych mieszczan, z uzyskanego dochodu 12 ubogich studentów, później także szkoła przy szarytkach. Funduszem zarządzał dziekan i scholastyk oraz 2 rajców. Prowizorami banku byli m.in. Teodor Pikuziński, burmistrzowie Albert Surdacki i Adam Fiałkowski, rajca Albert Ulitowski, ławnik Marcin Koziołkiewicz, Aleksander Ligajowski.
Funkcjonował do końca XVIII w., zubożały wskutek inflacji, po 1809 przejęty przez rząd. Po stu latach kwotę 5905 rubli trzymała kasa pożyczkowa na tani kredyt i na uczniów. Przed I wojną światową kapitał 4147 rs wywieziony został do Rosji. Tego rodzaju instytucje od 1579 (Wilno) powstały w 8 polskich miastach.

 * Za M. Potockim - Marcin Zamoyski (1688) troskliwy o utrzymanie instytucji  zwrócił uwagę na bank chylący się przez nierząd i zaniedbania. Dla podźwignięcia i zabezpieczenia na dalsze lata pożytecznego zakładu dodał - 2 tys. zabezpieczone na swoich dobrach. W statucie dodał, że procent ma być 1 gr od 1 zł, zastaw dla zabezpieczenia podwójnej wartości.
 * Za "Tygodnikiem Ilustrowanym" z 1878 - Ażeby nieszczęściem przywiedziony do ubóstwa obywatel nie był wystawionym na zdzierstwo lichwiarzów, ustanowiony został dom pożyczki, na zastawy czyli mons pietatis.