Pierwszymi instytucjami o charakterze finansowym były założony w 1601 "bank pobożny"  i w 1767 fundusz "dziesiątej części". W XVII w. odnotowano ok. 500 operacji kredytowych - aż połowę pożyczek dokonywano wzajemnie między mieszczanami i Żydami. W 1764 najwięcej w mieście było w obiegu monety wrocławskiej. W powstaniu styczniowym rolę banku narodowego pełniła apteka Karola Kłossowskiego, realizując obligacje miejscowego Tow. Dobroczynności, później Kasa Tow. Dobroczynności (prezes K. Kłossowski).
Na przełomie XIX/XX w. powstało I i II Zamojskie Tow. Pożyczkowo-Oszczędnościowe. Przy II-gim w 1912 otwarto Ziemiańskie Tow. Wzajemnego Kredytu w Zamościu, które w XI 1920 przekształcono oddział Banku Związku Ziemian w Warszawie. W 1909 powstała inicjatywa zawiązania III ZTP-O, która jednak nie doszła do skutku. W informatorze z 1914 wymieniono dwa Towarzystwa Wzajemnego Kredytu - zamojskie i ziemiańskie.
Istniało też szereg instytucji finansowych o charakterze kredytowym i pożyczkowo-oszczędnościowym, jak powstałe przy końcu XIX w.: Kasa Wkładowo-Pożyczkowa przy Kasie Powiatowej (od 1889), Kasa Przezorności przy tejże, Kasa Tow. Dobroczynności,  następnie, rzemieślnicze Tow. Wzajemnego Kredytu (w 1916 nieczynne), Rzemieślnicze Tow. Pożyczkowo-Oszczędnościowe (1918), Kasa Stefczyka (ul. Orla, ul. Lipska, w 1938 ul. Krzywa - 101 czł., kapitał 5728 zł), Zamojskie Tow. Wzajemnego Kredytu i wspomniane wyżej Ziemiańskie Tow. Wzajemnego Kredytu. Działało także: Nowomiejskie Tow. Pożyczkowo-Oszczędnościowe (w domu Hipolita Maliszewskiego, (w 1916 nieczynne), a od 20 XII 1920 - jedna z pierwszych w d. Kongresówce - Kasa Oszczędnościowa Pow. Zamojskiego.
Wśród Żydów działała Kooperatywna Kasa Pożyczkowa, "Sochrym Bank" - Bank Kupiecki, Żyd. Towarzystwo Zapomogowo-Dobroczynne.
W latach międzywojennych najbardziej znana była Centralna Kasa Spółdzielcza czyli d. II Zamojskie Tow. Pożyczkowo-Oszczędnościowe i Komunalna Kasa Oszczędnościowa.
Ponadto istniały jeszcze, Spółdzielcza Kasa Kredytowa, Spółdzielnia Kredytowa (żydowska, w 1923 zarząd: Abram Herszon, Bajrach Pfefer, Szloma Hersz Lewin, 1925 prezes Abram Gerzon, d. ul. Bożnicza 8), Polska Kasa Bezprocentowa (zał. 1935), Nowomiejska Bezprocentowa Kasa - Gemiłus Chesed. Spółdzielnia Kredytowa w Zamościu (Rynek Wielki 5, 1937 - kapitał 25,7 tys. zł, wkłady obrot. 64 tys. zł), Spółdzielnia Oszczędnościowo-Kredytowa Pracowników Ubezpieczalni Społecznej (1938 - 51 czł.) i "Kasa Nauczycielska" (1938 - 156 czł., kapitał 21,5 tys. zł).
W "Kurierze Lubelskim" z 20 I 1914 pisano, że Zamość pod względem ekonomicznym rozwijał się bardzo szybko i posiada 7 instytucji finansowych o obrocie łącznym 20 mln rb. W 1925 też siedem o łącznym obrocie 20 mln zł.
W IX 1960 powstała ekspozytura ORS czyli Obsługi Ratalnej Sprzedaży (ul. Grodzka). Pod koniec 1989 powstał pierwszy prywatny kantor, istniejący do dzisiaj (Pl. Stefanidesa, później jako PW "Tobex"), następnie przy ul. Kilińskiego. W 1992 już był przy Łukasińskiego 5, w nadszańcu. W VII 1993 czynnych już było 17 kantorów wymiany walut (ob. na Starym Mieście dwa). W 1998 były 4 bankomaty (PKO BP - ul. Wyszyńskiego i Orzeszkowej, Pekao SA, BDK). W 1993 powstała przy ul. Staszica firma Lombard Bank pożyczająca pod zastaw (np. domów, samochodów, złotych sztabek).
W 1997 powstała Spółdz. Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. ks. F. Blachnickiego przy Stow. Rodzin Katolickich (ul. Kolegiacka 3, 1998 - 358 czł., prezes Wojciech Śmiałko). W 2008 w mieście działało 10 oddziałów SKOK, w tym największych central im. F. Stefczyka (od 2004 przy ul. Solnej) i im. Z. Chmielewskiego (ul. Orla 1) oraz im. ks. Blachnickiego (5 z 13 oddziałów w Polsce) oraz "Piast", "Wisła" i "Unia Lubelska".


 * Z inicjatywy żywiołów postępowych powstała inicjatywa utworzenia III kasy oszczędnościowo-pożyczkowej. Ma się różnić od poprzednich, bo I-sza chrześcijan dla chrześcijan, II-ga wyłącznie żydowska, a ta dla ludzi wogóle, bez różnicy wyznania. W tym celu z inicjatywy inż. D. Marguliesa, Warchałowskiego i dr Gelibtera zebrało się grono sympatyków w celu założenia III Zamojskiego Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego. Polecono S. Dichterowi wyjednanie zatwierdzenia ustawy. ("Nowa Gazeta" z 12 V 1909)