Pochodzą zasadniczo z 1 poł. XVII w. i są jednym z charakterystycznych elementów wystroju zamojskich zabytków. Zachowały się w 14 obiektach (w tym jak nigdzie w Polsce aż w 9 kamienicach) - łącznie 37 kompozycji. Najstarsze ornamentowane dekoracje listwowe (wcześniejsze niż w Lublinie) znajdują się w prezbiterium kolegiackim (Katedra - zabytkowe wnętrza). Za pierwszą w Zamościu i za razem pierwszą w polskiej architekturze świeckiej tzw. dekorację "lubelską" uchodzi kasetonowa dekoracja sklepienia w sieni Kamienicy Turobińskiej.
Najliczniej reprezentowane są szczeblowo-tektoniczne układy listew (Kolegiata, babiniec synagogi, kamienice). Jest ponadto układ koncentryczny (cerkiew bazyliańska) i oryginalna kompozycja oparta na 4-ramiennej gwieździe (synagoga). W tej ostatniej występuje najbogatsza w Zamościu, pięcioelementowa listwa sztukateryjna. Listwy ornamentowane są motywami klasycznymi (astragal, kimation), a w późniejszym okresie rodzimymi (polny dzwonek - oryginalny zamojski przejaw ornamentu ciągłego). Oprócz listew, sklepienia zdobią m.in. główki aniołków, rozetki, monogram maryjny, glorie promieniste, wazowskie orły, a w synagodze także wazony, ornamenty kandelabrowe, korona. Większość dekoracji łączonych jest Janem Wolffem i określanych jako dekoracje typu lubelskiego, chociaż w tym wypadku, za J. A. Miłobędzkim można mówić o lokalnym stylu zamojskim.
Zachowały się też dekoracje płycinowe, listwowe profilowane, bądź kombinowane z k. XVI w. (ul. Staszica 23 i Rynek Wielki 16 oraz dekoracje rzeźbiarskie w Kaplicy Zamoyskich.
* Elementy dekoracji sklepiennych:
1. Płyciny - przeważnie o miękkim częściowo "okuciowym" narysie, oprofilowane.
2. Listwy (żebra), zwykle profilowane lub zdobione (astragal, kimation, dzwonki), tworzące:
a. linie proste:
- podkreślające tektonikę sklepień, tzn. akcentujące ich przenikające się płaszczyzny,
- przewodnie ("kręgosłupowe") i przęsłowe (poprzeczne), tworzące szczeblową osnowę,
- pozostałe, tworzące dodatkowe pola,
b. figury (obramienia)
- geometryczne (kwadraty, koła, trójkątne)
- kombinowane, np. kwadrat o bokach wklęsłych, czy z wypukłymi półkolami,
- stylizowane (serce),
- fantazyjne (sala modlitw w synagodze),
3. Wystrój rzeźbiarski:
a. płaskorzeźby - na skrzyżowaniach linii i wewnątrz tworzonych przez nie figur i pól, np. rozety, aniołki, kartusze,
b. pełnoplastyczny, np. figury aniołów, geniuszy, pęki owoców i kwiatów.
Na tej podstawie dzielą się na:
płycinowe - 1. Rynek Wielki 16, izba tylna, 2. ul. Staszica 23, izba zach., 3. ul. Staszica 23, podcienie,
płycinowe-listwowe - 1. ul. Staszica 23, izba zach.,
listwowe profilowane - 1. Rynek Wielki 16, izba przednia, 2. ul. Staszica 23, izba wsch.,
listwowe ornamentowane:
- typ astragalowy - 1. Katedra, prezbiterium
- typ astragalowo-joński, kompozycje kasetonowe - 1. ul. Staszica 31, sień,
- typ astragalowo-joński, kompozycje tektoniczno-szczeblowe - 1. Katedra, nawa główna, 2-3. Katedra, nawy boczne (dwie), 4-8. Katedra, kaplice boczne (pięć), 9-10. Katedra, kruchty boczne (dwie), 11. Katedra, podchórze, 12. Infułatka, izba przednia, 13. Synagoga, babiniec, 14. ul. Staszica 19, sień, 15. Rynek Wielki 10, oficyna izba większa, 16. Ratusz, dawne podcienie (kilka fragmentów).
- typ astragalowo-joński, kompozycje koncentryczne - 1. cerkiew bazyliańska, nawa, 2. cerkiew bazyliańska, latarnia, 3-4. cerkiew bazyliańska, absydy (dwie),
- typ dzwonkowy - 1. Rynek Wielki 10, podcienie, 2. Rynek Wielki 10, sień, 3. Rynek Wielki 10, oficyna, izba mniejsza, 4. Rynek Wielki 12, podcienie, 5. ul. Kołłątaja 2, sień, 6. ul. Staszica, izba tylna, 7. ul. Staszica 17, podcienie,
- typ mieszany - 1. synagoga, sala modlitw,
rzeźbiarskie - 1. Katedra, kaplica Zamoyskich.
