Wielki wpływ na kształt urbanistyczny i architektoniczny Zamościa wywarła działalność Francuza Jana Malletskiego dowódcy Korpusu Inżynierów Wojskowych Królestwa Polskiego. Pracowało z nim w Zamościu w l. 20. XIX w. kilku utalentowanych inżynierów wojskowych, przede wszystkim Jan Paweł Lelewel, a także uwiecznieni w elewacji nadszańca jako "kierownicy" budowy Bernard Engbricht i Fryderyk Rossmann, August Schultz, Feliks Pancer, Aleksander Linsenbarth. W l. 50. prace przy kolegiacie prowadził Henryk Dąbrowski, a w l. 60. Bolesław Podczaszyński (Kaplica Ordynacka).
Po kasacie twierdzy w Zamościu powołano urząd inżyniera-architekta powiatowego (osobne hasło), wielu z nich zapisało się jako autorzy wielu zamojskich budowli, ale i znanych potem architektów w Polsce (Bolesław Stankiewicz). od 1918 istnieje urząd architekta miejskiego. Architektami Wojewódzkim byli: 1975-88 Jan Dzieciątkowski, 1988-90 Wiktor Wilk i 1990-98 Z.  Jendrzejczak).
W Zamościu projektowali także od 1929 Karol Braunsztajn (tytuł architekta nieprawnie), Goldsztejn, Stanisław Krawczyk, B. Sokołowski, Waldemar Kranz i Piotr Górak. Największymi indywidualnościami w tym gronie byli bracia Zarembowie (osobne hasło). Ze znanych architektów polskich projektował dla Zamościa Stanisław Filasiewicz (bank) oraz Jerzy Siennicki z Lublina (kościół nowomiejski). W l. 30. odwiedzał Zamość młody architekt Jan Zachwatowicz, prowadząc badania i studia nad fortyfikacjami.
W czasie okupacji pracował tu sprowadzony do opracowania przebudowy centrum Zamościa i udowodnienia niemieckich cech miasta wiedeńczyk, asystent Politechniki w Stuttgardzie Rolf Gutbier (proj. ob. zespołu szkół mechanicznych, przebudowa domu dla komendanta niemieckiego, miał też pracować nad modelem miasta), po wojnie profesor i rektor tej uczelni i autor odbudowy miasta.
Znany też był Eustachy Mazur (proj. ujeżdżalni). W czasie okupacji też przebywał Zamościu student, który uczył na tajnych kompletach Adam Haupt, po wojnie architekt, rektor PWSSP w Gdańsku.
Współcześnie największą firmą architektoniczną jest powstały w 1994 "Projekt" Marii Gmyz (5 osób, ul. Żeromskiego). Od 1992 działa pracownia projektowa "Architekci" L. Fijołek-Jędruszczak.
W 1962 powstał oddział PZInż.iTB (przew. J. Kuczmowski, 7 inżynierów i 12 techników), a w 1971 koło SARP (od 1976 oddz. wojew. - 11 osób, przew. M. Sarnik). W 1960 gościł Zamość 30 architektów z całej Polski (seminarium urbanistyczne), podobne spotkanie architektów i urbanistów miało miejsce 5 XI 1969.
W 1944 przybył tu z Iwonicza i uczył do 1946 w szkole plastycznej znany polski architekt Władysław Pieńkowski (wygłaszał odczyty). W zespole światowej sławy architekta Rafaela Vinolyego pracuje Kazimierz Rzeźniak (absolwent PLSP).