Powstawały w l. 50-tych przy technikach zawodowych, później funkcjonowały w ramach  zespołów szkół zawodowych. W 1950 na bazie wydz. elektrycznego Szkoły Przemysłowej powstała Zasadnicza Szkoła Elektryczna - w 1969/70 - 242 uczniów, do 1994 w gmachu Akademii, specjalności: elektromonterzy, elektromechanicy itp. W 1951 utworzono osobne hasło: Zasadniczą Szkołę Zawodową. W l. 50-tych powstała Zasadnicza Szkoła Handlowa - specjalności: sprzedawca, potem krawiec, piekarz, ciastkarz, aparatowy przetw. mięsnego i mlecz., w 1967 na bazie Szkoły Rzemiosł Budowlanych powstała Zasadnicza Szkoła Budowlana (1967/68 - 445 uczniów, specjalności: murarz, malarz, stolarz, betoniarz monter). Była też Zasadnicza Szkoła Rolnicza, w 1976 przeniesiona z ul. Lubelskiej na ul. Szczebrzeską, o specjalnościach: rolnik, od 1992 także ogrodnik. Później ujednolicono ich nazwy ? wszystkie zasadniczymi szkołami zawodowymi. Obecnie istnieją ZSZ nr 2 - 6 (w 5-ciu zespołach ponadgimnazjalnych), ZSZ nr 1 Specjalna oraz pięć niepublicznych ZSZ ("Lidera" ul. Łukasińskiego 8, ZDZ ul. Podwale 6, Rzemiosł Różnych ul. Okrzei 32, Rzem. ZSZ ul. Krasnobrodzka 22 oraz ZSZ przy ul. Kilińskiego 86
Ponadto czynna była w 1963-93 Zasadnicza Szkoła Zawodowa Zakładu Energetycznego (ponad 1200 absolwentów - elektromonter), w 1963-98 ZSZ PKS (ul. Żdanowska 1), czynna (do 1988 opuściło ją 1900 mechaników samochodowych), w ostatnim roku 226 uczniów) i ZSZ WZMot. (ul. Szczebrzeska) kształcąca ślusarzy mech. i tokarzy (do 1991), potem ZSZ SIPMOT SA z OHP. W przeszłości była też Zasadnicza Szkoła Przemysłu Mleczarskiego MPMiM (1950-56, ul. Akademicka).

* Wg Rocznika Statystycznego w 1965 były 4 szkoły zawodowe dzienne (1624 uczniów, 437 absolwentów) i 4 dla pracujących (614, 229).