29 XI 1939 Niemcy zamknęli gimnazja, a już 8 XII nauczyciele rozpoczęli nauczanie w trybie tajnym. W 1939/40 uczestniczyło w nauczaniu ok. 30% stanu przedwojennego gimnazjów (potem mniej). Później jednocześnie uczyło się ok. 100 do 300 uczniów. W I 1940 powstały 2 ośrodki nauczania na czele z Tadeuszem Gajewskim i Stanisławą Żochowską, skupiające nawet do kilkunastu 3-osobowych kompletów nauczycielskich (humanista, lingwista, matematyk). W 1941 powołano trójkę powiatową Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, na której czele stał T. Gajewski  z Jakubem Ciepłym (sprawy szkół powsz.) i Adolfem Kaźmirowiczem (podinspektor). Pod koniec roku "Roch" i "Wici" przekształcił TON w Powiat. Komisję Oświaty i Kultury, z kierownikiem T. Gajewskim, z-cą A. Kaźmirowiczem i Stanisławem Kuną ds. szkolnictwa powszechnego. W nauczaniu podstawowym brało udział 17, wzgl. 21 nauczycieli (przedmioty usunięte przez Niemców), a w średnim (gimnazjum) 9 (wg innych danych do VI 1944 - 37. W kompletach jednej z najbardziej zasłużonych w nauczaniu Stanisławy Żochowskiej uczestniczyło ok. 300 uczniów. Zajęcia prowadzono m.in. w domach Antoniszewskich, Gałaszkiewiczów, Gołębiowskich, Szałachów, Sekreckich. Z rąk okupanta śmierć poniosło ok. 20 nauczycieli.

 * Nie wydawaliśmy uczniom świadectw, chowano je do zalakowanych butelek, które wtajemniczone osoby chowały - najczęściej zakopując w ziemi. Ogółem w tajnych kompletach zdobyło tzw. małą lub dużą maturę ok. 280 osób. (z wywiadu z M. Bojarczukiem)
 * Od początku okupacji prowadziliśmy do dnia wyzwolenia tajne nauczanie. Sam miałem 280 uczniów i uczennic. Wydaliśmy około 300 świadectw dojrzałości. Nauka odbywała się w ogrodach, na strychach, w komorach, kompletach po 10 - 15 osób. M. Bojarczuk, "Nowiny Literackie" 1948)
 * Był czerwiec 1944. Od paru miesięcy klasa nasza składająca się z pięciu osób: Marii Winiarskiej, Celiny Szajby, Lucyny Wiktorowicz, Stanisławy Kozik i Haliny Składnik przygotowywała się do matury. Organizatorką tajnego nauczania była prof. Stanisława Żochowska, która z zespołem profesorów: Lucyny Kniaziowej, Jana Kuny, Heleny Woźniak, Józefy Jakoniewskiej, Stanisława Durki i innych stworzyła jedyną prawdziwą uczelnię dla młodzieży. Nauka odbywała się w różnych punktach miasta, przeważnie w mieszkaniach profesorów i uczennic. Mieszkanie p. Żochowskiej przy ul. Staszica (róg Moranda, I piętro) było centralnym ośrodkiem nauczania, obciążonym i najczęściej wykorzystywanym, Było to bardzo niebezpieczne [obok siedziba władz niemieckich, gestapo]. Naukę utrudniała godzina policyjna ustalona od 20 do 6 rano, a ponieważ wszystkie pracowałyśmy na zasadzie nakazów Arbeitsamtu do godz, 17, nie wiele czasu pozostawało nam na spotkania. Lekcje te były nadzieją podtrzymującą nas na duchu, tylko tam odzyskiwało się godność człowieka.
Tego pamiętnego dnia czerwcowego zasnuty był śmierdzącym dymem wydobywającym się z Rotundy. Matura rozpoczęła się od prac pisemnych z języka polskiego. O godz. 8 z wielką tremą zebrałyśmy się w mieszkaniu p. Żochowskiej. Prof. Kniaziowa otworzyła kopertę z tematami: Przemiany  społeczne wsi polskiej i ich odbicie w dziełach pisarzy polskich. 2. Żywioł niemiecki w literaturze polskiej. Następne dni przyniosły egzaminy z pozostałych przedmiotów: matematyki, historii, języków innych. Trwało to tydzień. Wszystkie materiały z prac komisji egzaminacyjnej zostały zabezpieczone i ukryte przez p. Żochowską, która po wojnie przekazała je do Kuratorium w Lublinie.
Świadectwa maturalne otrzymaliśmy w 1945. Są rodzajem dokumentu historycznego, który stwierdza: w wyniku tajnego nauczania oraz zdanego egzaminu dojrzałości wydaje się świadectwo. (Halina Kozanecka, za "Tygodnikiem Zamojskim" z 29 VIII 1980).
* Wg publikacji o tajnym nauczaniu na Lubelszczyźnie na poziomie średnim uczestniczyli: Piotr Bohuszewicz, Michał Bojarczuk, Józef Duda, Tadeusz Gajewski, Antoni Łukaszewski, Stefan Miler, Janina Tchórzewska, Turczyn, Stanisława Żochowska (141 uczniów), na poziomie podstawowym Antonina Bielasz, Zofia Burzmińska, Jakub Ciepły, Maria Dąbrowska, Piotr Denis, Maria Drozd, Paulina Fenc, Leokadia Kabas, Adolf Kaźmirowicz, Janina Kozłowska, Irena Maciesza, Jadwiga Pawiżek, Stanisława Pietrasińska, Antonina Sobolewska, Jan Sowiński, Zofia Wąsek, Maria Woźnicka, prawdopodobnie 85 uczniów w 17 grupach.
 * W 1944 maturę na tajnych kompletach w Zamościu uzyskał Stanisław Sławiński (1922-219) profesor elektronik, prorektor Politechniki Warszawskiej.