Po wojnie na bazie trzech przedwojennych szkół zawodowych powstały szkoły rolnicze, ekonomiczne i mechaniczne. Powstaje także Liceum Sztuk Plastycznych (osobne hasło) i Liceum Pedagogiczne (osobne hasło), przez pewien czas czynne jest Studium Nauczycielskie. Wybudowane zostały cztery nowe zespoły obiektów szkół średnich  i 7 szkół podstawowych.
W 1992 w mieście było 41 placówek nauczania ponadpodstawowego, w tym 10 szkół zawodowych na poziomie zasadniczym, 29 średnim i 6 policealnym, 13 dla pracujących, ponadto 6 innych jednostek m.in. Zakład Szkolenia Zawodowego, Ośrodek Szkolenia Kadr Medycznych czy Uniwersytet Robotniczy. 1 I 1993 uczyło się w Zamościu 21,1 tys. osób - w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych, resortowych, przyzakładowych, INR, na kursach zawod. dla młodzieży (ZDZ) (ponadto 7,3 tys. dzieci do 6 lat).
W 1995 powstało Centrum Kształcenia Ustawicznego (osobne hasło), w 2002 10 gimnazjów i 5 zespołów szkół ponadgimnazjalnych. Niezrealizowana została uchwała z 1979 w sprawie budowy Centrum Twórczości Dzieci i Młodzieży. W 1968 w budynku po szkole nr 5 znalazła się szkoła specjalna (osobne hasło), od 1988 Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy (1995 - 24 wychowanków).
UCZNIOWIE I SZKOŁY: 1958/59 - 6465, z tego w 8 szkołach podstaw. 3805, w 4 liceach 1393, w 13 szkołach zawodowych 1267; 1965/66 - 12.408, z tego w 9 szkołach podstawowych 5.386 i 147 nauczycieli, w 2 liceach 1191 i 40, w 21 szkołach zawodowych 5831 (w tym 7 techników dziennych - 2348 i 4 ZSZ dzienne - 1624); 1969/70 w podstawowych 5865, dla pracujących podstawowych 119, w obu liceach 1247, dla pracujących liceach 1187, w zawodowych 5270; 1991/92 - dziennych podstawowych szkół 11 i 10.999 uczniów, liceach  2 5528, i średnich i policealnych 21 i 3844, zawodowych 30 i 6433, niepełnych średnich 8 i 3114; 1997/98 - 23.708, z tego w 10 szkołach podstaw. 11.222 uczniów (386 oddziałów) i 610 nauczycieli, w 5 liceach 3131 (106) i 150, w artystycznych 259 i 32, w 24 technikach 4133 oraz 9 "zawodówkach" 2952 - razem  468 nauczycieli, w 8 policealnych dziennych 657, w 2 wieczorowych 161 i w 3 zaocznych 162, w szkołach dla dorosłych (podstawowa, liceum i 12 zawodowych) razem 1140, w specjalnych (podstawowa i zasadnicza) 140. W IX 2001 - ok. 1500 nauczycieli (80% mianowanych).
W 1950-73 był wydział potem inspektorat oświaty, w 1958 z połączenia wydz. oświaty miejskiej i powiat. powstał Inspektorat Oświaty przy PPRN, od XII 1973 był to wydz. oświaty, wychowania, kultury, kultury fizycznej i turystyki. Inspektorzy oświaty: 1944 Adolf Kazimirowicz, 1944-46 Antoni Pomianowski, 1946-47 Henryk Roguski, 1947-51 Stanisław Ordyczyński, 1951-55 Franciszek Jakoniewski, 1955-58 Erazm Kaptur, 1958-62 Stanisław Nowosad, 1962-64 Jerzy Kołodziejczyk, 1965-70 Ryszard Guzowski, 1970-73 Hipolit Bosiak, 1973-75 Eugeniusz Cybulski; Kuratorzy: 1975-78 Czesław Dycha, 1982-88 Andrzej Tokarski, 1988-91 Jan Kaźmierczuk, 1991-98 Marian Szostak. Kuratorium od 1993 mieści się w d. poczcie (wcześniej w d. Zakładzie Wodociągów i Kanalizacji).

 * Za rok 2006/2007 frekwencja w szkołach Zamościa wyniosła 78,5%, Chełm 81,5, Lublin 83,4.
 * W 2016 w Zamościu na oddział w podstawówce przypadało 20 uczniów, w gimnazjum 23 uczniów.