Ordynaci utrzymywali lekarzy nadwornych. Z ich usług korzystali także bogatsi mieszczanie. Pozostali zadowalali się przeważnie umiejętnościami cyrulików, wiedzą aptekarzy, a także poradami zielarzy czy pomocą znachorów. Z okresu do 1700 udało się ustalić nazwiska 27 lekarzy w Zamościu (21 z kręgów akademicko-dworskich, 4 Żydów i 2 Ormian), z których 10 studiowało w Padwie. Dla wielu z nich leczenie było zajęciem ubocznym (osobne hasło: Lekarze). Natomiast ówczesne szpitale (osobne hasło) pełniły wtedy nieco inną funkcję. W 1622 zawiązał się w Zamościu cech cyrulików (osobne hasło). Z 1688 pochodzą zapisy w księgach miejskich o sprawowanej przez władze miejskie "policji sanitarnej" nad wypiekami chleba, jatkami i kramami.
W XVIII w. zajeżdżali tu lekarze lubelscy, wolno było leczyć Żydom. Przy końcu XVIII w. Rada Miejska zatrudniała akuszerkę, a przy urzędzie cyrkułowym znajdował się Urząd Zdrowia, w którego skład oprócz położnej wchodził chirurg i fizyk (w jego pieczy stan sanitarny). Zamość miał opinię miasta niezdrowego. Przybywający tu narzekali na ciągłą słabość z powietrza w mieście zepsutego (kancelista Sotowski, 1835), biorącego się z wyziewów gnijących, nieuporządkowanych stawów.
W 1 poł. XIX w. pracował w Zamościu 1 lekarz z urzędu opiekując się szpitalami, a także od 2 do 4 cyrulików i felczerów. W 1874 było w mieście po 3 lekarzy cywilnych i wojskowych oraz blisko 10 felczerów i akuszerek żydowskich, generalnie o bardzo złej opinii i pożądany byłby w "Gazety Polskiej" dozór nad nimi. Po kasacie twierdzy przybyło lekarzy, wybudowano nowoczesny szpital, urządzano odczyty, a w 1892 za przykładem Warszawy powstała kamera dezynfekcyjna i pralnia bielizny po chorobach zaraźliwych (1892) oraz laboratorium, czyli tzw. stacja higieniczna miejska (1899).
Na pocz. wojny zorganizowano ambulatorium przyszpitalne na 25 łóżek dla chorych zakaźnych z izbami dezynfekcyjnymi i prowizoryczna pralnią. W Zamościu działał też jedyny w guberni chełmskiej Dom Wyrozumiałości - nadzór nad prostytutkami (w 1913 leczono 7 osób, przeprowadzono 52 badania 23 samotnych kobiet będących pod kontrolą, poddano oględzinom 102). W 1927 w mieście było 13 ociemniałych.
W 1893 w Zamościu było 4 lekarzy, 1918 - 5 oraz w 1918-19 - 6 felczerów (także jako fryzjerów) B. Bajczman, Ch. i M. Cymring, Haus, I. Wechter, Cz. Kubań), 3 dentystów i 7 akuszerek, 1936 - 18 lekarzy, 12 dentystów i 10 akuszerek.
6 VIII 1925 powstała w Zamościu Kasa Chorych, którą w 1934-1950 zastąpiła Ubezpieczalnia Społeczna (osobne hasło). W 1928 otwarta została Stacja Opieki nad Matką i Małym Dzieckiem (osobne hasło "Kropla mleka").
Od 1926 działało też w Zamościu Towarzystwo Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej. Czynne było laboratorium miejskie - badanie żywności (przy przedszkolu nr 1), a później również laboratorium "Analiza" (ul. Grodzka 14). W 1932 laboratorium analityczne utworzył dr Kulesza, od tego roku w Zamościu znajdował się też rentgen diagnostyczny. Ambulatorium miejskie powstało w 1922, czynne przy ul. Cichej (drewniany dom). W czasie okupacji laboratorium analityczne prowadził lekarz Antoni Kaczkowski (ul. Partyzantów).
1 IV 1932 z inicjatywy Stanisława Kuleszy powstała przy Kasie Chorych poradnia przeciwgruźlicza (pielęgniarka Seweryna Mazurowa). Wcześniej utworzono koło Tow. Walki z Gruźlicą (1925), potem jako Tow. Przeciwgruźlicze (1931, ok. 200 czł.). W 1939 zamojski oddział  Wojew. Tow. Przeciwgruźliczego wygłaszał odczyty w mieście i powiecie. Od I 1959 przychodnia w "kropli mleka".

 * W 1960 zanotowano 2799 przypadki grypy, 107 żółtaczki, 62 płonicy,  30 błonicy, 2 duru brzusznego, 1 heine-medina. W szkołach podstawowych zawszenie 8,8%, w średnich 6%.