Pierwsza z nazwy kawiarnia "Roma" Lisowiczów otwarta została 17 II 1924 przy ul. Grodzkiej (dom Ronikiera). Pierwsza z prawdziwego zdarzenia, elegancka, nowoczesna, modna kawiarnia "Europejska" powstała w 1930 przy ul. Żeromskiego. 8 XI 1932 otwarta została Kawiarnia "Hetmańska" Putera (Rynek Wielki 9) - kufel piwa z zakąską 20 gr, szklanka herbaty z cytryną 15 gr. W tym czasie istniała też kawiarnia Heleny Kłoczewskiej (ul. Piłsudskiego 11). W 1930-34 czynna była, zatrudniająca muzyka (Kazimierz Bielecki) kawiarenka "Ziemiańska" Wandy Pachutowej (Dom Centralny - Bazyliańska 2) - uruchomiono w niej kuchnię jarską i mięsną, podawano też 5 gatunków lodów 50 gr porcja, a także cukry, czekolady, bombonierki, czynna do 11-tej wieczorem. W 1934 powstała kawiarenka "Adria". W 1939 otworzyła kawiarenkę Halina Białłowa (ul. Staszica 21). W spisie telefonów z 1942 była tylko Kawiarnia Zofii Stryjkównej.
20 IX 1944 przy ul. Żeromskiego 4 Danuta Jarocińska otwarła kawiarenkę "Pół czarnej", a 16 XI 1944 Irena Różycka kawiarenkę "Bal". Później do ok. 1948 przy ul. Kościuszki 6 (róg ul. Moranda) była Kawiarnia - Bar Klubowy "Bridge" L. M. Siczka. W 1951-60 w dawnej "Adrii" czynna była dość obskurna o niskim poziomie wystroju (płaskorzeźby) PSS-owska, jedyna w mieście przez kilka lat kawiarenka "Powszechna" (później jadłodajnia).
W 1958 otwarto najsłynniejszą zamojską kawiarnię "Ratuszową". W 1960 otwarto kawiarenkę "Letnią" później "Tęczową" (park), kolejną "Letnią", później nazwaną "Parkową" (Kawiarenki letnie). Półtora roku (1965-66) istniała skromna (kilka stolików), ale bardzo popularna kawiarenka "Rozwoju" "Astra" przy ul. Żeromskiego 9, prowadzona przez Augustynę Rusek, nie prowadziła alkoholu, zamknięta z braku zaplecza (w l. 70. piwiarnia). Od 1965 czynna jest kawiarenka w domu kultury (od 1971 "Klubowa"), w 1977-96 w KMPiK (bezalkoholowa), a także w GKO (czynna 18-22, a w soboty do 2.00 w nocy). 1 IX 1962 wraz z "Zamościanką" (w jednym bloku - Planty) otwarta "Kaczuszka", od początku krytykowaną (ciasna, bałagan, 1965 wg prasy - melina) i w 1966 czasowo  na czas przebudowy "Centralki" zamieniona na restaurację, ostatecznie "wchłoniętą" przez sąsiednią restaurację.
W l. 70. miasto wzbogaciło się o trzy duże kawiarnie. W 1971 otwarto popularny od blisko pół wieku "Renesans", w 1990 gruntownie modernizowany. W 1974 przybyła w podziemiach restauracji (ul. Staszica 2) kawiarnia "Hetmańska" z ok. 80 miejscami, czynna do końca l. 80.
16 III 1977 otwarto w amfiteatrze największą - "Widokową" (charakterystyczny kształt sali, 100 miejsc, kat. II, przez pewien czas nawet I, krótko jako "Teatralna") - czynna do 1983. Jej specjalnością była galaretka "Bajka'.
W 1980 wraz z "Ratuszową" (bez sezonowej w parku) posiadały ponad 330 miejsc. Początkowo kawiarnia funkcjonowała również w hotelu "Jubilat" - obok restauracji miała jak ona najwyższą I kategorię. W 1971-73 w ratuszu mieściła się kawiarenka "Ruchu" "Klubowa" (ob. ZOIT i galeria ZTF), a od V 1976 - na przeciw hotelu - równie popularna kiedyś wśród młodzieży "Kafejka" (od VIII 1979 "Pizzeria").
W l. 80. powstały bardzo popularne wtedy kawiarnie klubowe: NOT (Rynek Wielki 1), Klubu Inteligencji - pod koniec jako "Jeżyk" (ul. Staszica 39), Jazz Clubu "Kosz" (ul. Zamenhofa) i od 1987 "Medyk" ze słynnymi stromymi schodami - od 1992 jako kawiarnia "Piwnica Pod Arkadami" (ul. Staszica 25 - piwnice) Małgorzaty i Janusza Kitków, zamknięta 17 IV 2006, później w jej miejsce powstała restauracja "Zapiecek". W 1988 kat. I posiadały kawiarnie "Jubilat" i "Delicje", II. "Ratuszowa" i "Renesans".
W 1989 w d. "Herbaciarni" (ul. Staszica 23) otwarto kawiarnię (20 m.), od 1995 z restauracją - "Padwa". W 1984-90 czynna była kawiarnia "Delicje" (Rynek Wielki 9 - na piętrze, z cocktail barem na parterze, lodziarnią), od 1992 Bar - Salon Gier "Na piętrze" z restauracją "Disco" i barem "Bilard", następnie od 23 VII 1996 kawiarnia-restauracja "Arkadia" (96 miejsc, kuchnia europ. i chińska, później węgierska i francuska, specj. pstrąg saute).
W 1989 otwarto kawiarenkę "Słoneczną" (80 m.) na os. Zamoyskiego. 28 IV 1990 powstał night club "Cafe-Hades" (amfiteatr, 60 m., ajent Anna Kruk - wcześniej dyskoteki). W 1992 otwarto w piwnicach kolejne: kawiarnię-restaurację "Muzealną" z 56 miejscami (ul. Ormiańska 30) i kawiarnię "Herkules" - Nocny Bar (w 1996 najtańszy bal sylwestrowy), potem jako "Markus" (ul. Staszica 29). W 1992 otwarto kawiarnię "Szarotka" (ul. Młodzieżowa).
W l. 90. przestała funkcjonować klasyczna kawiarnia jako lokal gastronomiczny ograniczający się do kawy, wina, deserów. Pojawia się w nazwach różnych miejsc, na pograniczu pubu, klubu, restauracji. W 1991 powstał bar - kawiarnia "Bilard" (ul. Królowej Jadwigi 14). W poł. l. 90. przy ul. Wyszyńskiego 63b powstała najpierw kawiarnia "Sandra", potem kawiarnia artystyczna "Rondo", od 1997 znana jako Klub Nocny "Sabat", gdzie odbywały się m.in. bale i konkursy Miss, np. "mokrego podkoszulka". W 1998 jako restauracjo-kawiarnie wymieniano "Muzealną", "Ratuszową", "Padwę", jako kawiarnie - "Renesans", "Hades", a ponadto inne zbliżone charakterem - pub - "Piwnica pod Arkadami", czy "Kazamata - Spelunka Artystyczna".
Są też małe lokale, jak kawiarnia "Klubowa" (ul. Królowej Jadwigi), "Caffe Black" (ul. Różana 5), kawiarnia "Drink Bar" (ul. Spadek 43a), kawiarnia "Il tempo" (Piłsudskiego 27), "Cafe Bar" (DH "Łukasz"), kawiarnia "Pub" Doroty Kicyk (ul. Szwedzka 24a), od 1999 "Piwnica pod Rektorską" (Rynek Wielki 2).
Kawiarniany klimat powrócił w IX 2000, gdy przy ul. Kołłątaja otwarto sklep - pijalnię kawy sieci "Pożegnanie z Afryką" (wł. Maria Chwedeczko, następnie Dorota Zwolak, 2001 - 54 rodzaje kawy, później  ul. Żeromskiego 22, od 2002 przy ul. Moranda), w 2010 można tam było się napić najdroższej kawy świata - kopi luwak z Indonezji (1 ml - 1,20 zł). Od 2005 czynna jest "Pijalnia czekolady" A. Bachty w Rynku Wielkim 3. W 2006 kawiarenka w ZDK otrzymała nazwę "Galeria Chill Out Cafe". Od V 2019 czynna jest przy ul. Pereca kawiarnio-lodziarnia "Bosko" (właśc. Maciej Łoś, 20 prac.).

 * Astra - czynna przez kilka lat cicha i mała kawiarenka przy ul. Żeromskiego. Prowadziła ją p. Gucia - wzór dobrego wychowania i poprawnych manier. Zawsze  miała dobre cukierki i jeszcze lepsze ciastka. Tu również bywały panie mecenasowe, doktorowe i profesorowe o wdzięcznych imionach Maniuta, Ziuta czy Niusia. Z. Wierzchowiak ("Kronika Zamojska", 8 III 1994).
 * 16 XI 1968 prof. Wiktor Zin gościł zamojskich rajców. Podejmując ich w podziemnej kawiarni stwierdził, że na naszym Starym Mieście istnieją też odpowiednie piwnice, które z powodzeniem można wykorzystać na lokale rozrywkowe. Rajcy myśl tę przyjęli z aplauzem. Czternaście lat czekaliśmy na otwarcie pierwszej piwnicy. W 2001 otwarto 6-ty lokal w podziemiach rynkowych.
 * Starówka - rozmarza się p. Kowalik - musi mieć ciąg małych kawiarenek typu bistro, na 3-4 stoliki. ("Kierunki" 1973 nr 14).
 * Kawiarnie w 1991 - "Renesans", "Jerzyk", "Padwa", "Hades", "Night Club  Royal", Klub M. Kosza, Klub NOT, "Medyk"
 * W 1993 w "Renesansie" - kawa duża 5 tys., ze śmietanką 5,7 tys., kremy 4,4 - 6 tys., duże lody 17 tys., duże piwo 9 tys.
 * W 1976 w "Ekonomiku" otwarto kawiarenkę niedzielną "Stokrotka".
  * 1994 - kawa zwykła i cappuccino (w tys.): Ratuszowa 8 i 12, Padwa 10 i 10 (też czekolada na gorąco), Muzealna 5 i 25 (kawa z rumem 35), Renesans 6,5 i 10.