Najbardziej zasłużony w Zamościu klub sportowy. Powstał w IV 1934 z inicjatywy wicestarosty dra Kornela Dawidowicza (pierwszego prezesa), ramy organizacyjne nakreślił Tadeusz Machlarz, w zebraniu uczestniczył starosta Pryziński, komendant Policji Targoński, sędzia Mikliński, a także mecenasi Rosiński i Zubowicz oraz rejent Krauze. Dwaj ostatni wyasygnowali spore kwoty na klub. Pierwszym prezesem został Dawidowicz, wiceprezesem Antoni Moniak. Kolejnym prezesem został mjr A. Łuczyński, a od 1938 Moniak  (też kier. sekcji piłkarskiej).
Klub mieścił się przy WKR ul. Grodzka (2 pokoje), później w Domu Strzeleckim, w l. 50 "siedzibą" "Unii" był pokoik 14 m2 (nawet wzmianka, że 2x3,5 m przy ul. Pereca 21, od 1964 ponownie przy Pl. Wolności (remont, otwarto 9 I świetlicę, miejsce do gier w pingponga), następnie w l. 70. przy ul. Bazyliańskiej 26 (2 pokoje), współcześnie przy stadionie.
Początkowo grał jako Strzelecki Klub Sportowy, (od 1935 SKS "Hetman"), do klubu przeszli piłkarze "Strzelca". Posiadał początkowo tylko sekcję piłkarską, później także bokserską, kajakową i marszów forsownych (19 III 1936 na trasie Sulejówek - Belweder I m.), od 1936 koszykarską. Największą popularnością cieszyli się zawsze piłkarze. Warunki jakie im stworzono, sprawiły, iż drużyna odnosiła szereg sukcesów, awansując w 1937 do klasy A (najwyższa w wojew.). 23 VII 1936 doszło do słynnego meczu z "III Kerulet" Budapeszt - trzeci zespół klubowy Węgier tamtego roku (1:11), oglądanego przez 3 tys. kibiców, bramkę zdobył wypożyczony z Lublina Ostrowski (dzisiaj bywa przypisywana Machlarzowi).
Po wojnie klub reaktywowano jako "Sparta" (do 1950), potem "Unia" (jako TKS, 1955 - piłkarze, szczypiorniści, lekkoatleci, pingpongiści) i od 1956 pod dawną nazwą (rejestr. 17 IV 1957). Związany był początkowo z zakładami drzewnymi, następnie należał do Federacji "Energetyk", "Budowlani" i "Kolejarz" (w poł. l. 80. KKS), był też klubem cywilno-wojskowym (po fuzji z "Technikiem" w sierpniu 1968), od 1971   następnie międzyzakładowym (MZKS). Swoją egzystencję opierał na bardzo skromnie wspieranym przez władze miasta i zakłady budżetem. Budżet trzymała piłka, a spadek do niższej klasy pogrążał klub (zamiast 3 tys. widzów jesienią 1972 przychodziło najwyżej 200). W 1985 otwarto przy ul. Staszica sklep firmowy.
Od 19 VI 1991 występował jako klub zawodowy "Hetman-Kadex" i był to  bardzo krótki okres dostatku w kasie klubu. W czerwcu 1990 właściciel przedsiębiorstwa "Kadex" Krzysztof Duda przejął klub z jego długami (0,5 mld zł), który stał się częścią firmy. 19 VI 1991 utworzono klub z drugim członem w nazwie "Kadex", z I i II drużyną piłkarską oraz bokserską. Koszt prowadzenia klubu z długami miał wynieść ok. 1 mln dolarów. Na transfery wydano 1,3 mld zł. Najpierw uratowano "Hetmana" przed spadkiem, następnie awansował do II ligi (doznali tylko 1 porażki). Przygotowywał się 3 tyg. w Soczi i na Syberii, przed II rundą na Słowacji. K. Duda chciał by awansował do ekstraklasy, grał w europejskich pucharach, zarabiał na transferach i reklamach. Wiosną 1992 pojawiły się trudności finansowe, ale właściciel podejmował nowe zobowiązania, z końcem roku klub wrócił do poprzedniego statusu k. 1992 - 2 mld zł długu). Po 20 miesiącach piłkarze wrócili do pod dawną strukturę i 20 II 1993 wybrano nowy zarząd stowarzyszenia (jeszcze 2 lata miał występować pod podwójną nazwą). 
3 VI 1997 powstała Spółka prawa h-lowego "Hetman-Energetyk" (prezes Henryk Kowalski, ostatecznie zarejestrowana 17 X 2000 jako Sportowa Spółka Akcyjna "Hetman" (prezes W. Cyc), której udziałowcem stał się KS "Hetman" i kilka zamojskich firm (znacznie mniej niż wstępnie się deklarowało). Spółka prowadziła m.in. 2 ekskluzywne, ledwie dyszące jednak sklepy odzieżowe, sprzedaż węgla, stołówkę, nie przejęła jednak klubu by nie ...popaść w długi. Budżet klubu w 2001 wynosił 3 mln zł (Legia, Wisła 20 mln), dochód z meczu ok. 10 tys. zł. W 2010 rozwiązany a w 2016 ponownie powołany do życia. 
Najpopularniejszą była tradycyjnie sekcja piłkarska (Piłka nożna, "Hetman" w II lidze), w różnych okresach istniało jeszcze 10 innych sekcji. W barwach "Unii" startowali lekkoatleci i bokserzy. W "nowym" "Hetmanie" obok piłkarzy (1966 - 132 zaw.) pojawili się pingpongiści (10 zaw.), siatkarze (16 zaw.) i koszykarze (15 zaw.), następnie szachiści. Z końcem l. 60. utworzono sekcję zapaśniczą i akrobatyki, których młodzi zawodnicy odnosili wiele sukcesów krajowych, oraz koszykówki. W l. 70. doszły nowe dyscypliny uprawiane w klubie: piłka ręczna, ciężary i brydż. W rozgrywkach o II ligę uczestniczyli szczypiorniści i szachiści. W 1990 do II ligi awansowali bokserzy. Do czołówki rozgrywek międzywojewódzkich należeli siatkarze, koszykarze i pingpongiści.
Najwięcej, bo aż 9 sekcji istniało w 1974-75 (ok. 300 sportowców). W 1977 było 5 sekcji - p.n. (129 zawodników i 3 trenerów), boks (36/2), zapasy (35/1), piłka ręczna męska (18/2) i brydż (30/0), tego roku ubyły - siatkówka (35/2), szachy (30/1) i akrobatyka (70/3). W 1980 nadal 5 (zapasy zastąpił t.s., czł. 300), 1983 - 5 (p.n., boks, kosz, t.s. i brydż, czł. 476, w tym 25 kobiet i 125 młodzieży). "Hetman" był zawsze klubem zdecydowanie "męskim". Kobiety startowały tylko w l.a., pingpongu, akrobatyce i szachach. Od 1987 w klubie pozostali tylko bokserzy (do 1993) i piłkarze.
Najpopularniejszym sportowcami w historii klubu był piłkarze Marian Skonecki i Jan Janda, największym sukcesem brązowy medal w Mistrzostwach Polski seniorów w boksie Andrzeja Młodzianki, najwybitniejszym trenerem Ryszard Linek, najbardziej zasłużonym prezesem dr Tadeusz Onyszkiewicz. Barwy klubowe: biało-zielono-czerwone. Są one również w odznace klubu (ułożone ukośnie), ze srebrną literą Z i złotą buławą na ich tle.
Prezesi: 1934-39 Kornel Dawidowicz, 1957-61 Tadeusz Onyszkiewicz, 1961-73 Jerzy Dybkowski, 1973-79 Henryk Michałkiewicz, 1979-80 Henryk Skowronek, 1980-82 Henryk Cegłowski, 1982-85 Kazimierz Mrzygłód, 1985 Stefan Kowalik, 1986-88 Henryk Grabczak, 1988-91 Adam Waga, 1991-92 Piotr Kapuściński (równolegle "Starego" Zbigniew Mrysz), 1992-93 Jerzy Chlebiński, 1993-94 Tadeusz Kowalski, 1994 Mirosław Buczek, 1994-97 Zenon Podsiadło (do 29 XII), 1997 M. Buczek, 1997 P. Kapuściński, 1997-99 Henryk Konstantynowicz, 1999-2001 Krzysztof Kalinowski, 2001-2002 Wojciech Cyc, 2002-2003 Jerzy Świątkiewicz, 2003-2004 Włodzimierz Fudali, w 2004 wybrany Krzysztof Zwolan nie podjął funkcji, 2004-2005 K. Kalinowski, 2005-2006 Tadeusz Lizut, 2006 Andrzej Lubczyk, 2006-2007 Krzysztof Krasucki, 2007-2008 Witold Winiarski, 2008-2009 Dariusz Pokrywka, 2009-2010 kurator T. Lizut, 2010 Tadeusz Pizoń.
W 2016 klub został reaktywowany, w 2020 pojawił się kolejny kryzys finansowy (budżet ok. 1 mln zł), a z końcem roku na jego czele stanęła Aleksandra Kasprzak. W XII 2022 klub wchłonął AMSPN, a na czele ponownie jednego "Hetmana" stanął Krzysztof Rysak.
Jak grał "Hetman"...

 * do sezonu 1985/86 włącznie za mecz wygrany przyznawano 2 pkt.
 ** W tabeli nie uwzględniono 2 barażowych spotkań 0:0 i 0:1

 * Członkowie założyciele wpisani 17 IV 1957 - Derkacz, Mieczysław Dziubiński, Ryszard Górski, Franciszek Ilnicki (sekretarz), Jan Jankiewicz, Józef Kuczmowski (konserwator), Ryszard Ładyński (gospodarz), Józef Łapczyński (wiceprezes), Franciszek Łużniak, Tadeusz Onyszkiewicz (prezes), Ireneusz Sabaciński, Marian Szubtarski, Zygmunt Zub, Bolesław Zubala; skarbnikiem został Tadeusz Krawiec; w 1961 prezesem J. Dybkowski, wiceprezesi W. Stanisławek i Tadeusz Biesiaga, sekretarz Ryszard Zub, skarbnik Józef Pupiec, czł: B. Lisik, M. Szubtarski, A. Kasprzak, H. Szymański H. L. Główka, W. Radliński, E. Hamerski, M. Tokarz, J. Szeremeta; w 1963  wiceprezesem M. Szubtarski. sekretarzem Józef Sekrecki, skarbnikiem Bazyli Lesiuk, czł. zarządu A. Piróg, R. Górski i R. Pućko; w 1966 wiceprezesem Kazimierz Kalinowski, sekretarzem R. Górski, czł. zarządu J. Olszański, M. Skórzyński, W. Radliński, S. Kołtun, H. Szymański; 1976 - prezes H. Michałkiewicz, wiceprezesi J. Horbaczewski, J. Dybkowski, Romuald Gardziel, Mieczysław Oleszczuk, Romuald Kolbe, sekretarz Roman Kozak, skarbnik B. Lesiuk kronikarz Stanisław Żywicki, czł. J. Usidus, Edward Gańczak, J. Skórzyński, Edward Szponar, Jacek Ziółkowski, Stanisław Borkowski, Lech Szymański.
W 1958 sekcja piłki nożnej 87 czł., tenisa stołowego 12, siatki 11, l.a. 19 (bez kobiet).
w 1968 wiceprezesem został  F. Ilnicki, czł. Dufajn, Huss, Łużniak, Krawczyk.
* Po meczu w latach 50-tych protektorzy zapraszali piłkarzy do "Centralki" na schabowego i kufel piwa (T. Onyszkiewicz, S. Kulesza, W. Słupecki).
 * Do czołowych działaczy klubu należeli m.in. Franciszek Figat, Franciszek Ilnicki, Jan Jankiewicz, Aleksander Kasprzak, Sylwester Kołtun, Bazyli Lesiuk, Mieczysław Paluch, Władysław Pazderski, A. Piróg, Stefan Przychodzień, J. Pupiec, Mieczysław Skórzyński, Marian Szubtarski, Henryk Szymański, Józef Szymański.
 * W 1990 przed rozpoczęciem rundy wiosennej "Hetman" trenował w Soczi, sparingowali z zespołami: Wołga Kalinin 2:3, Lokomotiv Santedrija 1:2, Meliorator Gzył Orda 0:1, Metalist Charkov 0:3, Lokomotiv Gorki 2:4.
 * W 1994 na 600 czł. klubu płacących składki było ponad 160 pracowników PKS.
 * Zorganizowany w 2004 plebiscyt na piłkarza 70-lecia "Hetmana" wygrał Z. Pająk (!!!) 2594 pkt, kolejne miejsca J. Janda 1932, Cz. Gajdek 1010, A. Rycak 973, J. Ziarkowski 848. Wśród trenerów W. Gąsior 2010, za nm H. Szeląg 562 i E. Hałon 493.
 * Dla ratowania finansów wiosną 1986 otwarto czynny przez pewien czas przy ul. Staszica sklep odzieżowy.
 * Kibicem "Hetmana" był ks. Franciszek Zawisza, starając się nie opuszczać meczu.
 * Na roczne utrzymanie klubu potrzeba 1 mln zł. 2/3 tej kwoty pochłaniają wynagrodzenia piłkarzy i pracowników. Zadłużenie wynosi 400 tys. zł. Głównym sponsorem jest ZKE, wg nieoficjalnej informacji ok. 40 tys. miesięcznie ("TZ" z 23 III 2005).
 * "Hetman" w ekstraklasie! W 2010 w mało chlubnej rywalizacji kibolskiej z 15 ustawkami znalazł się na na 6 miejscu za "Lechem", "Legią", GKS Jastrzębie, "Jagiellonią" i "Widzewem". Gwoli ścisłości kibole "ratowali honor" klubu, który już nie istniał!