Moda na tego rodzaju placówki handlowe powstała na pocz. XX w. W Zamościu pojawiły się dopiero po wojnie. W 1946 w południowej części pierzei wschodniej Nowego Rynku powstał Wiejski Dom Towarowy złożony z drewnianego dużego pawilonu od Rynku i kilku dość obskurnych sklepików w podwórzu razem - 690 m2), przetrwały do wybudowania placówek na Karolówce.
17 XII 1947 otwarto Powszechny Dom Towarowy (róg ul. Grodzkiej i Łukasińskiego, kier. J. Trześniewski)), również z nazwą na wyrost. Był to większy jak na ówczesne lata sklep wielobranżowy, w 1952 przejęty przez MHD (I. 50-te - ok. 30 prac.).
Nową epokę zapoczątkowało otwarcie 21 II 1969 Spółdzielczego Domu Handlowego, o pow. sklepowej 600 m2 (cała 1700 m2), z 6 stoiskami, do czasu otwarcia "Hetmana" najpopularniejszej placówki w mieście (załoga w niebieskich fartuchach z białymi kołnierzykami i złotymi guzikami z literami "SDH"). DT "Hetman" (osobne hasło) o pow. 5000 m2 był pierwszym z prawdziwego zdarzenia domem towarowym.
Na Karolówce powstały kolejne GS-owskie parterowe domy handlowe "Snop" przy ul. Błonie (1976) i dwa przy ul. Szczebrzeskiej (1980), później jako Rolnicze Domy Towarowe, w 2018 jeden sprzedany spółce prywatnej. od 2023 po modernizacji (1700 m2), jako "Bricomarche". W 1981 otwarty został piętrowy "Jubilat" (ul. Gminna, 2800 m2, od 1999 jako "Agora" wł. Zbigniew Chróściński). W l. 80. powstała "imienna" seria pawilonów WPHW - "Bartosz" (1983-2019, ul. Lubelska, 1300 m2), "Tomasz" (1986, ul. Reja, rozbud. 1995 i 2000 do 3,5 tys. m2, ponad 130 stoisk, ok. 200 prac., wł. Krzysztof Kosicki), największy w Zamościu czwarty w mieście piętrowy dom towarowy "Łukasz" (28 IV 1988, ul. Lubelska, 3,7 tys. m2, 70 os.), w 2012 zmodernizowany, a w 2023 rozebrany (ostatnio wł. spółka z Puław, ciuchland i chiński market).
W 1991 powstał salon meblowy firmy "Uniwers", "Marcin" (ul. Weteranów, 1400 m2, od 2009 - 3500 m2).


 * W 1980 gdy rozpoczęto budowę "Łukasz" miał być placówką "Wszystko dla domu"  a "Bartosz" z ubraniami, obuwiem itp., faktycznie stało się odwrotnie.
* W drugim dniu po otwarciu "Łukasza" dwuskrzydłowe drzwi rozbite zostały przez szturmujący tłum, który obsypany szkłem pędził  przed siebie, tratując tych co nie nadążali ("Tyg.  Zamojski", nr 10/1988)
 * Wg oferty likwidacyjnej z 1991 - "Bartosz", "Tomasz", "Łukasz" i "Marcin" miały powierzchnię - 700 (wg oferty z 1992 - 1300), 1400, 3000 i 1300 m2.