Inaczej "mons pietatis, wzgl. montes pietatis". Założony został 18 X 1601 przez Jana Zamoyskiego z funduszem 10 tys. zł., kolejnymi zapisami. m.in. Tomasza Dreznera (5 tys. zł), Marcina Zamoyskiego (2 tys.), drobniejszymi XVIII-wiecznymi darowiznami podniesiony do 80 tys. Był to bank zastawny tj. lombard (zastaw dwukrotnej wartości), nie więcej niż 100 zł i rok czasu. Pożyczkami udzielanymi na niższy od przyjętego procent (4-10%) wspierał podupadłych mieszczan, z uzyskanego dochodu 12 ubogich studentów, później także szkoła przy szarytkach. Funduszem zarządzał dziekan i scholastyk oraz 2 rajców. Funkcjonował do końca XVIII w., zubożały wskutek inflacji, po 1809 przejęty przez rząd. Po stu latach kwotę 5905 rubli trzymała kasa pożyczkowa na tani kredyt i na uczniów. Przed I wojną światową kapitał 4147 rs wywieziony został do Rosji. Tego rodzaju instytucje od 1579 (Wilno) powstały w 8 polskich miastach.

 * Za M. Potockim - Marcin Zamoyski (1688) troskliwy o utrzymanie instytucji  zwrócił uwagę na bank chylący się przez nierząd i zaniedbania. Dla podźwignięcia i zabezpieczenia na dalsze lata pożytecznego zakładu dodał - 2 tys. zabezpieczone na swoich dobrach. W statucie dodał, że procent ma być 1 gr od 1 zł, zastaw dla zabezpieczenia podwójnej wartości.
 * Za "Tygodnikiem Ilustrowanym" z 1878 - Ażeby nieszczęściem przywiedziony do ubóstwa obywatel nie był wystawionym na zdzierstwo lichwiarzów, ustanowiony został dom pożyczki, na zastawy czyli mons pietatis.